گزارش سیل موئیل مشکین شهر استان اردبیل

توضیحات

  مقدمه : در پى رخداد سیل در منطقه مشکین شهر استان اردبیل و با هماهنگى با ستاد حوادث غیر مترقبه استاندارى اردبیل اکیپى از گروه زمین شناسى مهندسى سازمان زمین شناسى و اکتشافات معدنى کشور به منطقه عزیمت کرد که گزارش حاضر نتیجه این بررسى مى باشد. در انجام این بررسى مسئول محترم ستاد حوادث غیرمترغبه استاندارى اردبیل جناب آقاى مهندس قربانى نقش بسیار مهمى رادر انجام هماهنگى هاى لازم بعهده داشتند که از ایشان سپاسگزارى میگردد. موقعیت جغرافیایى: منطقه مورد بررسى، روستاى موئیل در جنوب مشکین شهر و در دامنه شمالى کوه سبلان واقع است. مهمترین رودخانه این ناحیه خیار چاى نام دارد و از دامنه هاى سبلان سرچشمه گرفته پس از عبور از پائین دست روستاى موئیل به سمت مشکین شهر حرکت مى کند. این روستا در مختصات 17    38 عرض شمالى و 43   47  طول شرقى بر روى پادگانه آبرفتى مرتفعى قرار گرفته است و از سمت خاور به دیواره هاى کوى سبلان و از سوى باختر به دره عمیق رودخانه خیار چاى و آبراهه هاى متصل به آن محدود مى‌شود(عکس 1) معرفى پدیده : در ساعت 19:30 مورخه 29/4/80 در پى حدود 45 دقیقه بارش شدید و سیل آسا (به گفته شاهدان عینى) بعلت ورود حجم بسیار زیادى از آب همراه با خاک و سنگ (گلروانه) به روستاى موئیل از توابع مشکین شهر اردبیل، خانه هاى روستا بویژه خانه هاى قرار گرفته در مسیلها , مورد هجوم قرار گرفتند(عکس شماره 1). در پى این رویداد ،‌بسیارى از خانه‌هاى روستا در زیر گل و لاى مدفون شدند(عکس شماره 2) و یا بطور کامل تخریب شدند(عکس شماره 3) .  در نتیجه متاسفانه 15 تن از اهالى روستا جان خود را از دست دادند و تعداد بسیار زیادى از خانه هاى روستا غیر قابل استفاده گردید و جاده ارتباطى آن با مشکین شهر بطور کامل مسدود شد . همچنین وسایل و لوازم زندگى اهالى و تعدادى خودرو نیز به همراه سیلاب به داخل دره ریخته شده و این حجم عظیم رواناب به سمت رودخانه هاى خیار چاى (عکس شماره 1) حرکت کرده و پس از پیوستن به آن به سمت مشکین شهر روان گردید. شدت و سرعت بارندگى در این منطقه به حدى بود که موجب فرسایش آبکندى (Ril And Gally) شدید در رسوبات  آتشفشان جوان سبلان در مدت زمانى بسیار کوتاه گردید(عکس شماره 4) .  با نزدیک شدن این سیل به مشکین شهر ، لحظه به لحظه بر حجم آن افزوده گشته تا اینکه به پارک احداث شده در ابتداى مشکین شهر و کنار رودخانه میرسد. در این محل که عموما مردم جهت تفریح از آن استفاده میکنند، متاسفانه با وجود تابلوى هشدار سیل ،‌ تعدادى از مسافران جهت ایمن ماندن از رگبار، به زیر پل جاده اردبیل – مشکین شهر پناه مى برندکه بدین ترتیب 18 نفر دیگر از هموطنان در این نقطه جان خود را  از دست مى‌دهند. در این سیل مخرب در محدوده شهرستان مشکین شهر 183 واحد مسکونى در روستاهاى احمد بیگى- احمد آباد- سیرکندى- سیرک و ناحیه سید آباد مشکین شهر و روستاى موئیل آسیب دیدند و در روستاى موئیل 73 واحد مسکونى تخریب کامل شدند. دلایل رویداد سیل: الف ـ روستاى موئیل : با توجه به اطلاعات بدست آمده میزان بارش در روستاى موئیل براى مدت 45 دقیقه 56 میلیمتر گزارش شده که خود این عدد مى‌تواند نشانگر شدت و میزان بارش در منطقه محدود در حوضه خیار چاى باشد . در مورد این روستا ذکر این نکته نیز ضرورى است که با توجه به عکس 1 مشاهده مى شود که روستا بر روى پادگانه آبرفتى مرتفعى قرار دارد و به هیچ وجه از طرف مسیل اصلی  که رودخانه خیار چاى مى باشد تهدید نمى شود و بیننده در بررسى اولیه خطر سیل را در این روستا جدى تلقى نخواهد کرد. لیکن با توجه به شرایط بسیار استثنایى بوجود آمده در زمان وقوع این سیل، یک توده ابر پر باران در بالاى سر روستا به تله مى افتد و تمام حجم باران خود را در این ناحیه کوچک مى بارد. از طرف دیگر، سنگ شناسى کوههاى اطراف این روستا نشان مى دهد که تمامى این ارتفاعات از سنگهاى جوان آتشفشان سبلان و لاهاررها که رسوبى فاقد پیوستگى و سیمان مى باشد تشکیل شده است که این مسئله نیز  ، سهولت شسته شدن دامنه هاى کوه و حمل حجم بسیار زیاد سنگهاى آتشفشانى توسط آب به داخل روستا را توجیه مى نماید. در بالادست روستا 3 آبراهه اصلى وجود دارد که بیشترین حجم رسوبات را با خود به داخل روستا حمل کرده است ،‌البته آبراهه هاى فرعى جدید به تعداد زیاد قابل روئیت مى باشند(عکسهاى 5و6و7). حجم سنگهاى حمل شده به حدى است که آبراهه را پر کرده و در یک بستر وسیع به سمت پائین دست حرکت کرده اند. هر جا که مسیر این آبراهه توسط خانه هاى روستا محدودو یا مسدود شده بود ، بعلت افزایش پتانسیل قدرت تخریبى بالاى سیل، میزان تخریب هم بشدت افزایش یافته است. البته ذکر این نکته ضرورى است که تمام روستا در معرض تهدید نبوده و بخش قدیمى روستا (احتمالا به دلایل داشتن سابقه تاریخى چنین رویدادى) بعلت قرار گیرى در پناه یک تپه و جایگاهى مرتفع تر از بخش جدید روستا ، از خطر جدى مصون بوده است. ب ـ پارک حاشیه رودخانه در مشکین شهر. در مسیر جاده اردبیل – مشکین شهر ، درست در کنار شهر مشکین شهر ,جاده، دره عمیقى را قطع مى کند و توسط یک پل دو دهانه از روى رودخانه خیار چاى مى گذرد (عکس 9) در این محل ,  بعلت وجود بستر مناسب در دو سمت دو روخانه ، از قدیم اقدام به کاشت درخت و استفاده کشاورزى دیگر نموده اند که طى سالیان اخیر با ایجاد امکانات رفاهى بعنوان یک پارک و تفریگاه از آن بهره گیری  شده است (به عکس شماره 7 نگاه کنید) در این مکان چند نکته قابل ذکر بنظر میرسد : 1-2- قسمت عمده اى از پارک در زمینهاى بستر رودخانه احداث شده اند که همیشه خطر سیل آنها را تهدید میکند و بر اساس همین دانسته‌ها، ستاد حوادث اقدام به نصب تابلوى هشدار نموده است.(عکس 7و8) 2-2- پل احداثى بر روى رودخانه معبر عبور سیلاب را بشدت تنگ نموده است به حدى که بیشترین تخریب و بالا ترین ارتفاع داغ آب در بالا دست آن قابل تشخیص است، یعنى این پل بعنوان سدى در مقابل سیلاب عمل نموده و باعث افزایش غیر طبیعى سطح آب در بالا دست آن شده است. ارتفاع داغ آب در بالا دست پل حدود 3 متر بر آورد مى شود(عکس 10و11و12) 3-2- بررسى رسوبات قدیمى بستر رودخانه(حدود 400 سال قبل) نشانگر سیلى درست با همین قدرت تخریبى و بلوک هاى حمل شده به ابعاد سیل اخیر مى باشد که جاى بررسى دقیق تر نیز وجود دارد (عکس 13). نتیجه گیرى و پیشنهادات: با توجه به آنچه گذشت سیل اخیر بعنوان یک رویداد بسیار نادر در روستاى موئیل قابل معرفى است که روستایى با آنکه در نقطه اى مرتفع و بدور از مسیر جریانهاى اصلى قرار داشته باشد، متحمل خسارت جدى از سیل گردد و تقریبا نیمى از آن با خاک یکسان گردد. اما در مورد تفرجگاه کنار مشکین شهر ، احتمال وقوع رویداد سیل بسیار بالا مى‌باشد ودر صورتیکه پل ارتباطى در تراز بالاتر با تعداد دهانه‌هاى بیشترى احداث مى شد و مسافران در زمان بارش شدید این محل را ترک میکردند هیچ آسیب شدیدى لااقل جان انسانها را تهدید نمى کرد. لذا بررسى دقیق تر و ایجاد تغییرات مناسب در سازه پل پیشنهاد میگردد. در مورد روستاى موئیل و انتخاب محل مناسب جهت اسکان آسیب دیدگان ، با توجه به صورتجلسه تنظیمى توسط کارشناسان اعزامى ازطرف سازمان و کارشناسان بنیاد مسکن اردبیل در مورخه 13/5/80 نکات زیر پیشنهاد شده است: الف : در مورد درجاسازى در محدوده تخریب شده ابتدا لازم است مسیلها و حریم آنها بخوبى شناسایى شوند و پس از انجام مسایل ایمنى مربوطه به مسیل ها با حفظ حریم مناسب نسبت به باز سازى اقدام شود. ب: در مورد اراضى مجاور معبر اصلى روستا (اراضى پائین دست روستا به سمت دره) پس از مشخص شدن مسیر مسیلها و بازگشایى آنها، در باقیمانده زمینهاى موجود نسبت به آماده سازى و ساخت اقدام گردد. ج: در خصوص سایت انتخاب شده و مورد تائید استاندارى و  امور آب استان ، با توجه به بررسیهاى انجام شده ، از آنجائیکه زمین دیگرى در حوالى روستا وجود ندارد و علیرغم وجود حرکات دامنه اى آرام و بطئى ،پیشنهاد میشود پس از ایجاد فاضلاب مناسب و انتقال آبهاى سطحى و حفاظت آن در مقابل نفوذ آب فاضلاب، زیرسازى و ساخت و ساز انجام گیرد. د: در خصوص قطعه زمین شمال روستا واقع در دروازه ورودى به روستا، با توجه به شباهت فراوان این محل با محل تخریب شده روستا، میزان ریسک ساخت و ساز در آن  بالا ارزیابى مى گردد. ه: در مورد قظعه زمین سمت راست چشمه آبگرم(پشت مسجد روستا) پس از باز شدن و لایروبى آبراهه هاى بالا دست آن(که در زمان بازدید کاملا توسط رسوبات پر شده اند) ، مشکلى جهت ساخت و ساز در آن دیده نشد. در پایان امیدواریم که با توجه بیشتر و احترام گذاشتن به قوانین طبیعت کمترین آسیب رادر مواقع بروز  رویدادهاى طبیعى متحمل شویم. زیر نویس عکسها عکس 1- نماى کلى روستاى موئیل – آبراهه هاى هدایت کننده سیلاب به داخل روستا در سمت راست همچنین دره عمیق چنار چاى درسمت چپ  دیده مى شوند.(دید به سمت شمال). عکس 2- نمایى از مدرسه روستاى موئیل که نیمى از آن توسط رسوبات مدفون شده است. عکس3- نمایى از یک ساختمان کاملا ویران شده روستاى موئیل. عکس 4- نمایى از فرسایش شدید آبکندى (Gally  و  Rill) در جاده مشکین شهر – موئیل. عکس5- آبراهه هاى اصلى هدایت کننده مسیل به داخل روستا، به ابعاد سنگهاى حمل شده توجه کنید. عکس6- نمایى از بخش تخریب شده روستاى موئیل و آبراهه هاى هدایت کننده مسیل به سمت خانه ها. عکس7- ورودى مشکین شهر – پل ارتباطى و پارک احداث شده در کنار رودخانه هاى خیار چای. عکس8- نماى دیگرى از پل ارتباطى مشکین شهر – به ارتفاع داغ آب توجه کنید. عکس 9- پل ارتباطى ورودى مشکین شهر که ضمن سد کردن سیل خود نیز متحمل تخریب شده است. عکس 10- نماى دیگرى از پارک و داغ آب سیل. عکس 11- ارتفاع داغ آب و نوع رسوبات حمل شده در پارک مشکین شهر . عکس12- ارتفاع داغ آب بر اساس ارتفاع تند درخت پوست کنده براحتى قابل مشاهده است. عکس 13- رسوبات سیل اخیر ، سیلابهاى قدیمى رودخانه خیار چاى شباهت بسیار از نظر اندازه ذرات نشان میدهند. عکس 14- یکى از مسیلهاى اصلى در روستاى موئیل که احداث خانه آنرا بشدت تنگ کرده است. عکس 15- نمایى دیگر از روستاى موئیل ، ابعاد و سنگهاى حمل شده قابل توجه است. عکس 16- عملیات پاکسازى روستا و خانه مدفون شده در رسوبات.