ارزیابى مقدماتى سیل ۰۲/۰۵/۱۳۸۱ منطقه خلخال و شاندرمن-علل وقوع سیل، خسارتها و توصیه ها

توضیحات

1- مقدمه رخدادهاى طبیعى(اعم از زلزله، سیل، رعد و برق، طوفان و غیره) و تغییرات و تحولاتى که پس از آن حادث مى شود، با اعتقاد به اصل یکنواختى (Uniformitarianism) از بدو پیدایش کره زمین، تاکنون سیرى مداوم داشته است و مقابله با ناخوشایندیهاى آن پس از ظهور انسان شروع و شیوه هاى مقابله با آن نیز با امکانات زمان انتخاب مى شده است. شاید پناه بردن به غارها، سالمترین راهى باشد   که انسان بدوى، بدون برجاى گذاشتن آثار مخرب در طبیعت انتخاب مى کرده است. این شیوه در شرایط امروزى، اگر چه به یمن پیشرفتهاى غیر قابل انکار، تکرار شدنى نیست، اما بالاجبار راهى جز تن دادن به زندگى مسالمت آمیز با بلایاى طبیعى را در پیش روى انسان قرار نمى دهد که آن هم در سایه تدبیر دست یافتنى است. آب و هوا همانند بسیارى از پدیده هاى فیزیکى دیگر ناپایدار است بطورى که این ناپایدارى ناشى از تاثیر متغیرهاى متعددى است که چندان شناخته شده نیستند. این امر سبب شده است تا در  مراحل مختلف تاریخ تکوین زمین، شرایط گوناگون آب و هوایى به ثبت برسد. بارندگى شدید در حوضه هاى کوچک کوهستانى اغلب باعث بروز سیل مى شود. این نوع سیلابها ناشى از رگبارهاى کوتاه مدت مى باشند. بارش نسبتا شدید و طولانى مدت در حوضه هایى با   مساحت زیاد نیز باعث بروز سیل مى شود، اما اگر آمادگى مقابله با آن از قبل فراهم باشد، احتمال غافلگیرى بشدت کاهش مى یابد. عوامل زیر نیز در ایجاد سیل و خسارتهاى آن بسیار مؤثرند: - تجاوز به حریم و بستر رودخانه ها - ایجاد موانع در جهت جریان آب - احداث سازه هاى نامناسب نظیر پلهاى با دهانه کم ارتفاع - از بین بردن پوشش گیاهى منطقه در اثر عدم تعادل بین داشت و برداشت مراتع - تبدیل مراتع به اراضى کشاورزى، شخم زدن اراضى کشاورزى در جهت شیب - ذوب برف در اثر افزایش ناگهانى دما - رویداد زمین لغزش در حاشیه رودخانه ها - شکست مخازن بزرگ آب نظیر سدها و بندها - بالا آمدن آب زیرزمینى - بالا آمدن سطح آب دریاها و دریاچه ها عکس العمل انسان در برابر انرژى و قدرت تخریب بلایاى طبیعى بسته به نوع واکنش، مى تواند در برنامه هاى کوتاه مدت و بلند مدت تقسیم بندى شود. هرکدام از این برنامه ها نیز باید براى زمانهاى قبل، بعد و همزمان با وقوع بلایا در نظرگرفته شده و متناسب با آنها اقدامات عملى انجام گردد(جدول1).   عکس العمل انسان در برابر بلایاى طبیعى برنامه بلند مدت برنامه کوتاه مدت بعد از وقوع در زمان وقوع قبل از وقوع بعد از وقوع در زمان وقوع قبل از وقوع جدول1- تقسیم بندى برنامه هاى مقابله با بلایاى طبیعى   در برنامه هاى کوتاه مدت، بیشتر به آموزش مقابله صحیح با انواع بلایاى غافلگیرانه در کمترین زمان ممکن جهت حفظ جان انسانها پرداخته مى شود .در این بخش، مسئولیتها به تک تک آحاد مردم واگذار مى شود و بدین ترتیب هر فرد علاوه بر حفظ سلامتى خود، مسئول حفظ سلامتى افرادى است که با حمایت اندکى از آسیب و مرگ نجات مى یابند. در برنامه هاى بلند مدت، مدیریت صحیح جهت پیشگیرى و کاهش تلفات جانى، تخریب ابنیه و خسارتهاى مالى نقش اساسى دارد. این بخش علاوه بر نظارت و هدایت برنامه هاى کوتاه مدت، باید با بهره گیرى از همکارى گروه هاى تخصصى نسبت به شناسایى مناطق بلاخیز و ارایه همکارى لازم در زمان متعارف، تلاش مضاعفى داشته باشد.  بدنبال وقوع سیل در استانهاى اردبیل و گیلان که اخبار مربوطه در تاریخ شنبه 05/05/1381 از طریق شبکه هاى خبرى صدا و سیما پخش گردید، اکیپى از کارشناسان گروه زمین شناسى مهندسی  سازمان زمین شناسى کشور جهت بازدید و بررسى به مناطق سیل زده اعزام شدند. ماحصل این  بررسیها در این گزارش بطور مشروح ارایه شده است.   2-هدف  اگر چه هدف این گزارش شناسایى موارد بسیار بدیهى است که بى توجهى به آنها در هر زمینه اى مشکلات جبران ناپذیرى بر جاى مى گذارد، اما با نگاه موشکافانه تر به امورى که در پیرامون ما مى گذرد، مى توان به اسرار آنها پى برد و به چاره اندیشى پرداخت بطورى که در مواقع بحران، اسیر دست و پا بسته حاصل از تجمع این معضلات پیش پا افتاده نبود و بدین ترتیب مهر تاییدى به مصداق معروف  “پیشگیرى راحت تر از درمان است” زد. وقوع سیل همانند دیگر مخاطرات طبیعى، هر چه که باشد، حتى اگر ابزار مقابله اش با شرایط و امکانات امروزى ما فراهم نباشد، دلیل موجهى براى روگردانى از آن محسوب نخواهد شد. بنابراین باید با مطالعه و شناخت کافى از همه پدیده هاى طبیعى خطر ساز، با قدمهاى استوار با اثرات زیانبار آنها به مقابله برخاست و همزیستى مسالمت آمیزى را  با آنها و در کنار آنها پیشه نمود.   3- محدوده جغرافیایى وقوع سیل موقعیت جغرافیایى وقوع سیل 02/05/1381 در حد فاصل شهرهاى خلخال در استان اردبیل و شاندرمن در استان گیلان بین  َ20،°37 وَ00، °38 عرض شمالى وَ10، °48 وَ20، °49 طول شرقى واقع شده است (نقشه 1). این سیل در دامنه هاى شرقى و غربى ارتفاعات تالش بصورت پراکنده رخ داده است  و با توجه به اینکه در منطقه خلخال از نظر زمین شناسى، مارنها و توفهاى ائوسن معادل سازند کرج در گستره وسیعى رخنمون دارد، علاوه بر افزایش بار رسوبى سیل، داراى پتانسیل لغزشى بسیار بالایى نیز هست و بعلت نفوذناپذیرى کامل، با لحاظ تبخیر و تعرق از درصد رواناب بالایى نیز برخوردار مى باشد.   4-اقلیم منطقه حوضه هاى آبریز منطقه بطور عمده شامل حوضه هاى آبریز رودخانه هاى آرپاچاى و شاهرود در دامنه غربى رشته کوه تالش و حوضه هاى آبریز رودخانه هاى پلنگ دره، شاندرمن، شفارود، لمیر و ناو در دامنه شرقى رشته کوه تالش است. از نظر اقلیمى، منطقه به سه قسمت کلى زیر تقسیم مى شود: 1- اقلیم معتدل خزرى در جلگه گیلان 2- اقلیم کوهستانى نیمه جنگلى و مرتعى که عمدتا مناطق ییلاقى منطقه ‍را تشکیل مى دهد. 3- اقلیم خشک و سرد در دامنه غربى کوههاى تالش که شامل شهرستان خلخال، بخشهاى مرکزى و شاهرود و روستاهاى اطراف آنها است. 5-تاریخچه سیل در منطقه - سالخوردگان روستاى دلماده اتفاق نظر دارند که در تابستان سال 1320 در پایان یک روز آفتابى، مردمى که سرگرم خرمن گندم بودند، گرفتار سیل مشابهى شدند که از ارتفاعات منشا گرفته بود. این سیل حدود 10 نفر از اهالى روستا را در محل خرمن گندم غافلگیر کرد و به کام مرگ فرو برد. این موضوع اگر چه بصورت رسمى ثبت نشده است، اما نشان مى دهد که وقوع این سیل در اوایل تابستان رخ داده است. - سیل ماسوله در تاریخ 09/05/1377  - سیل 02/05/1381 شهرستانهاى خلخال وشاندرمن   6- شرایط و عوامل وقوع سیل در ارتفاعات منطقه خلخال(اردبیل) و شاندرمن (گیلان) در روز چهارشنبه 02/05/1381 پس از یک روز آفتابى، هنگام غروب، توده هواى ابرى سیاهى که از سمت جنوب غرب به سوى شمال شرق در حرکت بود، آسمان منطقه را پوشاند که پس از ایجاد رعد و برقهاى شدیدى در یک چشم بهم زدن، حجم زیادى از آب در بعضى از ارتفاعات منطقه جارى گردید که علاوه بر تلفات جانى، خسارتهاى مالى فراوانى برجاى گذاشت. از نکات جالب توجه اینکه عمده تلفات جانى و خسارتهاى مالى در محدوده ییلاقى ارتفاعات حادث شده است. مدت زمان بارندگى در این سیلاب حدود 20دقیقه به طول انجامیده است. در این مدت، قدرت تخریب به حدى شدید بوده که زمینهاى پوشیده از چمنهاى طبیعى را شسته و با حفر گودالهایى،  به تدریج خاکها و سنگها را با خود به حرکت در مى آورده است. محاسبه ساده اى که براى شدت سیل در روستاى سرخ سنگان از روستاهاى ییلاقى شهرستان شاندرمن گیلان هم مرز با شهرستان خلخال انجام شده است، نشان مى دهد که شدت بارندگى بیش  از 500 میلیمتر در ثانیه بوده است. این مقدار اگرچه دور از ذهن به نظر مى رسد، اما با توجه به فاصله   محل وقوع سیل تا نوک قله که کمتر از 500 متر است، باکم بودن میزان تبخیر و تعرق، حجم نفوذ و غیره، عملاً چنین بارشى رخ داده است. مطابق اظهارات چند نفر از ساکنان باقیمانده در روستاى سرخ سنگان، در اثر حرکت سریع آب همراه با سنگ، ماسه، سیلت و رس، دو نفر مرد و زن از ساکنین این روستا، در درون کلبه چوبى بصورت غافلگیرانه مورد هجوم سیل قرار گرفته و حدود 15 کیلومتر به مناطق پایاب حمل مى شوند. علاوه بر این، حدود500 رﺃس گوسفند و اسب فقط در این روستا طعمه سیل شدند. قدرت تخریب و حمل این سیل به قدرى زیاد بوده است که دریاچه اى که بصورت طبیعى در  اثر زمین لغزش در گذشته هاى دور در حدود 20-15 کیلومترى پائین تر از روستاى سرخ سنگان بنام “خشک دریا” تشکیل شده بود، توسط رسوبات حمل شده سریعاً پر گردید. آثار داغ آب وگل لاى سیل اول بوسیله سیل دوم اما با شدت تخریب کمتر در عصر روز بعد (پنج شنبه 03/05/1381) شسته شد. روستاى دلماده بخش شاهرود از روستاهاى کوهستانى کلور به حساب مى آید که در مجاورت روستاى سرخ سنگان قرار دارد، در جریان سیل، خسارت فراوانى را بصورت تخریب راههاى دسترسى و تخریب مزارع سیب زمینى متحمل شده است. اگر چه بارندگى منتهى به سیل در سال 1320 بصورت رسمى ثبت نشده اما شدت بارندگى هاى اخیر نیز بعلت موقعیت رخداد آن، بصورت دستگاهى ثبت نشده است. سیل 02/05/1381 در منطقه ییلاقى آق بلاغ مربوط به اهالى روستاى غفورآباد نیز تقریباً مشابه روستاى سرخ سنگان بوده است ولى چون قبل از بارندگى گله هاى گوسفند به روستا برگشته بودند در مسیر سیل، بندى را ایجاد کرده و جریان سیل با انرژى بیشترى تغییر مسیر داده و على رغم اینکه خانه هاى روستایى در داخل مسیل قرار نداشت ولى مورد هجوم سیل قرار گرفته و یک نفر از زنان ساکن روستا بنام آق قز رحیمى بعنوان بزرگ قوم که براى نجات گوسفندان تلاش مى کرد به یکباره طعمه سیل شده و پس از حمل به فاصله چند کیلومترى مناطق پایاب، جسد وى در رودخانه هروآباد پیدا شد. در  این روستا از 48 باب خانه مسکونى، فقط 15 باب آن بصورت نسبتاً تخریب شده، باقى مانده است و از بقیه آنها آثارى دیده نمى شود. با توجه به بررسیهایى که در محدوده شهرستان خلخال (استان اردبیل) بعمل آمد، عدم وجود پوشش گیاهى، انجام نشدن طرحهاى مختلف آبخیز دارى، رخنمون سنگهایى از جنس مارنهاى دریایى و غیر قابل نفوذ که رواناب بالایى ایجاد مى کنند، استعداد لغزش این مارنهاو غیره، عامل اصلى ایجاد سیل علاوه بر عامل به دام افتادن توده ابر آبدار در منطقه شهرستان خلخال محسوب مى شوند. در فاجعه سیل منطقه ماسال و شاندرمن که در استان گیلان قرار دارند، علاوه بر عوامل طبیعى، عمده علت ایجاد آن را باید در دخالت انسان و عوامل غیر طبیعى مرتبط با آن جستجو کرد. سیل 02/05/1381 در مرز مشترک استانهاى گیلان و اردبیل در محدوده کوه “سره سی” شروع گردید. این منطقه بطور طبیعى فاقد پوشش جنگلى متراکم است و به دلیل شیب تند و نفوذ ناپذیرى سنگهاى آن که عمدتا از مارن و شیل است، باعث افزایش رواناب گردید بطورى که با بارش شدید باران در مدت 20 دقیقه، سیلى به راه افتاد که بسیار مخرب و کشنده بود. اولین تاثیر تخریبى این سیل، شستن حجم عظیمى از خاک مرغوب است که جایگزینى آن مدت زمان بسیار طولانى را مى طلبد. حجم عظیم رسوبات حمل شده در مدت زمان بسیار کوتاهى دریاچه 5/12 هکتارى “خشک دریا” را    پر نمود  که اگر عمق متوسط آن حدود 10 متر باشد ،بیش از 2/1 میلیون متر مکعب خاک بصورت رسوب وارد آن شده است. یکى از مسایلى که بر قدرت تخریبى این سیل افزود، وجود الوارهاى انباشته اى بود که در بخشهایى از مسیر سیل در منطقه پایاب دریاچه  ”خشک دریا“ توسط یکى از شرکتهاى معروف، بعنوان شرکت بهره بردار از جنگل قرار داده شده بود که بصورت مانعى جلوى آب را گرفته و بر اثر شکستن این  بندهاى غیر طبیعى، بر انرژى ویران گر آن افزوده شد.  از آنجایی  که در برداشت از جنگلهاى شمال کشور که توسط شرکتهاى با انواع نامها و القاب بهره بردارى و احیاء صورت مى گیرد، در واقع به جرأت مى توان گفت که در مقایسه با بهره بردارى از جنگلها، هزینه اى جهت احیاى آن صورت گرفته باشد. بنابراین انتظارى جز مسایل و مشکلات مبتلاًبه در اکوسیستم طبیعى مناطق مختلف شمال کشور نخواهیم داشت. پاک تراشى جنگل ها و بهره بردارى بیش از حد تعادل بین داشت و برداشت، نبود توجه کافى و شایسته به موضوع جنگل، جنگل کارى و جنگل دارى، عدم اجراى دقیق روشهاى احیاى جنگلها، بهره بردارى نادرست از مراتع و مهمتر از همه نبود مدیریت کاربردى آبخیزدارى در حوضه هاى آبریز شمال کشور، راهى جز نابودى جنگل را ترسیم نمى نماید و سیل نیز یکى از نتایج آن است که نابود کننده حیات جانورى، گیاهى و اکوسیستم طبیعى آن است. امروزه یکى از عوامل تخریب جنگل را وجود جنگل نشینان قلمداد مى کنند، اما با دید منصفانه، مشاهده مى شود که جنگل نشینان با فرهنگ خاص جنگل نشینى خود در طول سالیان متمادى بعلت وابستگى به انرژى و اقتصاد جنگل، زندگى مسالمت آمیزى داشته اند، در حالى که دستآورد بهره برداران چند سال اخیر از جنگلها، ارمغانى جز تبدیل آنها به جنگلهاى مخروبه نبوده است. آنچه مسلم است مى توان با افزایش افق دید به گذشته وآینده، راهکار زمان حال را ترسیم کرد. از آنجایى که استان گیلان سرزمینى باران خیز است در مدت چند ساعت بارندگى،حجم آن، توانایى برابرى با حجم کل باران سالانه نقاط دیگر کشور را دارا است. با این حساب، اگر تاکنون در جلگه هاى پست این استان که جمعیت متراکمى را در خود جاى داده، مورد تهاجم سیلهاى مخوف  قرار نگرفته است، بدلیل وجود نعمت بى حد جنگلها است که تا ارتفاعات 2800 مترى را نیز پوشش داده است. جنگلهایى که از نظر گونه هاى مختلف جانورى و گیاهى در تمام دنیا نظیرى ندارد.  با توضیحات فوق، باید اظهار کرد که در منطقه شاندرمن همانند منطقه خلخال، انجام نشدن طرحهاى مختلف و موفقیت آمیز آبخیزدارى، رخنمون سنگهایى از جنس مارنهاى غیر قابل نفوذ   ائوسن که درصد رواناب را به شدت افزایش مى دهند و عوامل مختلف غیر طبیعى بصورت دخالت انسان در اکوسیستم طبیعى جنگل و جلگه گیلان با حذف پوشش گیاهى جنگلها، عامل اصلى بروز بارانهاى سیل آسایى هستند که در فصل غیر بارش حادث شده و جزء رخدادهاى غیر طبیعى طبقه بندى مى شود. عکسهاى 1 الى 17 مربوط به این سیل با توضیحات لازم ارایه شده است. 7- خسارتها و تلفات - 6 نفر تلفات جانى در روستاهاى غفور آباد ، تیل و لرد شهرستان خلخال (استان اردبیل)  به ترتیب 1،2 و 3 نفر - تلفات جانى به تعداد 2 نفر در روستاى ییلاقى سرخ سنگان در منطقه شاندرمن (استان گیلان) - تلف شدن حدود 2000 رأس احشام مربوط به اهالى روستاهاى ییلاقی“آق بلاغ” غفور آباد و سرخ سنگان - تخریب و فرسایش مراتع و چمنزارهاى طبیعى - تخریب و بسته شدن راههاى روستایى - تلف شدن 5000 قطعه بچه ماهى در روستاى اندبیل شهرستان خلخال - تخریب باغات، بندها و مزارع مختلف کشاورزى حدود 40 روستا - زمین لغزشهاى متعدد در مناطق مستعد لغزش در شهرستان خلخال و مناطق اطراف - از بین رفتن دریاچه طبیعى “خشک دریا” به مساحت حدود 5/12 هکتار همراه با گونه هاى مختلف جانورى و گیاهى منحصر به فرد - فرسایش و حمل حجم عظیمى از خاک مستعد کشاورزى به دلیل عدم وجود پوشش گیاهی   مناسب در شیب تند بستر - از بین رفتن صدها گونه آبزى در فاصله حدود 60 کیلومترى از دریاچه “خشک دریا” تا ضیابر در محدوده شاندرمن   8-نتیجه گیرى - عامل اصلى سیل در ارتفاعات منطقه خلخال و شاندرمن به علت عدم پوشش مرتعى مناسب و رخنمون مارنها و توفهاى غیر قابل نفوذ ائوسن علاوه بر افزایش بار رسوبى سیل که درصد رواناب حاصل از بارندگى را به شدت افزایش مى دهند، مربوط است. - علت بارندگى در تاریخ 02/05/1381 در ارتفاعات منطقه شاندرمن و خلخال بصورتى بود که قله هاى منطقه بصورت مانعى ابرهاى باران زا را به دام انداخته و سبب ریزش باران شده اند. - مدت بارندگى در تاریخ 02/05/1381 حدود بیست دقیقه بود و حدود یک ساعت نیز طول کشید   تا سیلاب ایجاد شده، فروکش کند. - شدت بارندگى مطابق محاسبات ساده انجام شده براى روستاى سرخ سنگان، باید بیش از 500 میلیمتر در ثانیه بوده باشد. - مرگ 6 نفر در روستاهاى منطقه خلخال و 2 نفر در روستاى سرخ سنگان در محدوده شاندرمن از تلفات انسانى سیل 02/05/1381 بوده است . - قدرت تخریب و حمل سیل در تاریخ 02/05/1381 به قدرى زیاد بوده است که دریاچه 5/12 هکتارى خشک دریا را سریعاً پر کرده است. - آثار داغ آب سیل اول بوسیله سیل دوم ایجاد شده از بارندگى روز بعد (مورخه 03/05/1381) شسته شد. - در منطقه ییلاقى آق بلاغ مربوط به اهالى روستاى غفورآباد، تجمع گله هاى گوسفند در مسیر سیل، بندى را ایجاد و باعث انحراف آب بطرف خانه هاى مسکونى گردید که از 48 باب منزل مسکونى، فقط 15 باب آن بصورت نسبتا تخریب شده و بقیه نیز تماماً ویران شده بود بطورى که اثرى از آنها مشاهده نمى شد. - حجم رسوبات حمل شده به دریاچه “خشک دریا” به مساحت 5/12 هکتار، بیش از 2/1 میلیون متر مکعب ارزیابى شده است. - عامل اصلى و عمده ایجاد فاجعه سیل در منطقه ماسال و شاندرمن، علاوه بر نقش عوامل طبیعى، به دخالت انسان بعنوان عوامل غیر طبیعى ارتباطى تنگاتنگ دارد. - عامل اصلى افزایش قدرت تخریبى سیل مورخه 02/05/1381 شاندرمن، قطع درختان جنگلى و تجمع الوارهاى بریده شده بصورت سیل در مسیر سیلاب بود. - در محدوده جنگل فقط بهره بردارى از آن به چشم مى خورد بدون اینکه هیچ اقدام و هزینه اى جهت احیاى آن صورت گرفته باشد. - فقدان مدیریت تخصصى و دید کارشناسى در شرکتهاى بهره بردار از جنگل؛ مسایل و مشکلات مبتلاًبه در اکوسیستم طبیعى مناطق جنگلى را به همراه داشته است . - پاک تراشى جنگل، بهره بردارى بیش از حد تعادل، عدم توجه به موضوعات جنگل، جنگل کاری  و جنگلدارى، عدم اجراى روشهاى صحیح احیاى جنگلها، بهره بردارى نادرست و نامناسب از مراتع و مهمتر از همه نبود مدیریت کاربردى آبخیزدارى در حوضه هاى آبریز جنگلهاى شمال علاوه بر حذف جنگل، نابود کننده حیات جانورى، گیاهى و اکوسیستم طبیعى جنگلها و جلگه گیلان محسوب مى شود. - جنگل نشینان در طول سالیان متمادى بعلت وابستگى تنگاتنگ به انرژى و اقتصاد جنگل، نقشى به مراتب کمتر از شرکتهاى بهره بردار از جنگل که در چند سال اخیر با هدف سودجویانه در نابودى آن کوشیده اند، داشته و دارند. بنابراین منصفانه نخواهد بود که از عوامل اصلى نابودى جنگلها که هر روز به پاک تراشى جنگل ادامه مى دهند، غافل ماند. - جنگلهاى سرسبز جلگه خزرى، مردم منطقه را از تهاجم سیلهاى مخوف در سالیان گذشته مصون نگه داشته است ولى با تخریب آنها، ارمغانى جز خسارتهاى مرگبار و نابودى نصیب آنها نخواهد کرد. - بروز سیل در جنگلهاى شمال، آنهم در فصل غیر بارش جزء رخدادهاى کاملاً غیر طبیعی طبقه بندى مى شود.   9- پیشنهادات - اهمیت دادن به کاربردهاى عملى برنامه هاى کوتاه و بلند مدت در برابر بلایاى طبیعى و مدیریت بحران - توقف قطع درختان و بهره بردارى از جنگل در کوتاه ترین زمان ممکن - اجراى طرحهاى نوین آبخیزدارى با مدیریت مدبرانه و دید کارشناسى کاربردى با کمک گروههاى تخصصى در امر جنگل و مرتع - حفظ گونه هاى مختلف گیاهى و جانورى بى بدیل جنگلهاى شمال از فنا و نابودى - جلوگیرى از قطع درختان پهن برگ جنگلى و عدم غرس درختان سوزنى برگ به جاى آنها - انحلال و جلوگیرى از فعالیت شرکتهاى مختلف با القاب بهره‏بردارى و احیاى جنگلها با هر علت توجیه شده و غیره - تعیین مجازاتهاى سنگین قانونى بدون لحاظ موقعیت اجتماعى براى افراد سودجو با اعمال جریمه‏هاى مالى و محرومیت‏هاى شدید اجتماعى - برنامه ریزى براى مطالعه و تعیین مناطق داراى استعداد لغزش و انجام اقدامات پیشگیرى و یا اعمال محدودیت ساخت و ساز در شهرستان خلخال و روستاهاى منطقه بطور اکید توصیه مى شود.   تشکر و قدردانى - از فرماندارى ، آموزش و پرورش و جهاد کشاورزى شهرستان خلخال که در مدت بازدید منطقه از حمایتها و راهنماییهاى ارزنده خود دریغ نداشتند، سپاسگزارى مى شود.   منابع مورد استفاده - مؤسسه گیتا شناسى، نقشه راهنماى البرز غربى (گیلان) شماره 144، مقیاس 1:300000 عکس1- نمایى از محل وقوع سیل در روستاى ییلاقى سرخ سنگان شهرستان شاندرمن- استان گیلان، تخریب مرتع و چمنزار ، شستشوى خاک و سنگ، فاصله حدود 500 مترى قله تا کلبه روستایى مورد هجوم سیل که باعث مرگ یک زوج مسن شد، نشان دهنده شدت بارندگى در مدت 20 دقیقه مى باشد. اشکال Raill & Gully نیز سرعت فرسایش خاک را نشان می‏دهد (نگاه : NE).       عکس 2- نمایى از بخش دیگرى از روستاى ییلاقى سرخ سنگان شهرستان شاندرمن ـ استان گیلان، نشان دهنده شدت تخریب مرتع و ایجاد شیارهاى عمیق در فاصله زمانى 20 دقیقه بارندگى است ( نگاه :  N E ).   عکس3- تخریب و فرسایش خاک به عمق بیش از 30 سانتیمتر در محدوده سمت راست عکس 1 از فاصله نزدیک (نگاه : N) عکس4- ایجاد گودالى به عمق حدود یک متر از محدوده میانى عکس 1 در فاصله نزدیک (نگاه : E)     عکس5- هجوم سیل به کلبه روستایى که منجر به مرگ دو نفر از ساکنین آن در روستاى سرخ سنگان گردید( نگاه : W).     عکس6- کلبه روستایى تخریب شده بر اثر هجوم سیل در روستاى سرخ سنگان از فاصله نزدیک را نشان مى دهد. جریان سیل تا بالاى سقف کلبه رسیده و آثار آن در جریان  بارندگى روز بعد شسته شده است (نگاه : SW). عکس7- کلبه روستایى تخریب شده در اثر هجوم ناگهانى سیل را نشان مى ‍دهد ( نگاه : N). عکس8- ارتفاع داغ‏آب را داخل کلبه چوبى نشان مى دهد (مربوط به عکس7 ) که سیل در مدت زمان بسیار اندک ساکنین  آن را غافلگیر و قدرت عکس العمل را از آنها عملا سلب کرده است(نگاه : NE). عکس9- سنگـها و خاکـهاى حمـل شده (Debris Flow) از سرآب مسیل روستاى شال که از مـحدوده روستاى دلماده سرچشمه مى گیرد. به انداز خرسنگها توجه شود (نگاه :E  ). عکس10-ارتفاع کم پل در روستاى شال، عامل اصلى انحراف آب به خانه هاى مجاور شده است(نگاه : SW ).     عکس11- رسوبات ریز دانه بر جاى مانده از سیل در بخشهاى منحرف شده از مسیل اصلى روستاى شال، به ارتفاع داغ آب نیز توجه شود.(نگاه : NE)     عکس12- رودخانه اصلى در شمال‏غرب روستاى شال و سنگهاى حمل شده در مسیل الحاقى به رودخانه(نگاه : SW) عکس13- ساختمانهاى نیمه تخریب شده و برجاى مانده از 48باب ساختمان ساخته شده در اقامتگاه ییلاقى آق‏بلاغ مربوط به اهالى روستاى غفورآباد و مسیل اصلى سیل 02/05/1381 در سمت راست همراه با تخریب مرتع به خوبى قابل مشاهده است. در این محل یک نفر از زنان مقیم توسط جریان سیل کشته و حدود 15 کیلومتر حمل گردید(نگاه: NE).   عکس14- ساختمان تخریب شده توسط سیل و انباشته شدن رسـوبات حـمل شده در سـمت راسـت - روسـتاى آق‏بلاغ غفورآباد(نگاه : SW)     عکس 15- تخریب و ایجاد گودالى به عمق 2 متر در بستر مسیل در روستاى آق بلاغ غفورآباد (نگاه : E)   عکس16- عوض شدن مسیر اصلى سیل از سمت چپ به راست توسط بند ایجاد شده با تجمع لاشه گوسفندانى که در مسیر سیل قرار داشتند و تخریب ساختمانهاى مسکونى روستاى آق‏بلاغ غفورآباد (نگاه :SE )   عکس17- اسکان سیل زدگان روستاى آق‏بلاغ در مجاورت مسیل و احتمال سیلابى شدن مجدد آن (نگاه :SW )