گزارش مقدماتى زمین‌لغزه اردیبهشت ماه سال۱۳۸۳ جاده اوشان-فشم

توضیحات

      مقدمه       مطابق  درخواست  کتبى  ستاد حوادث  غیر مترقبه  استان تهران  ،  اکیپى از کارشناسان  گروه زمین شناسى مهندسى سازمان زمین شناسى کشور در تاریخ 13/2/1383  به منطقه اعزام شدند تا در مورد وضعیت زمین شناسى زمین لغزش رویداده و علتهاى ایجاد آن و بر آورد خطرهاى احتمالى این توده ناپایدار برسیهاى اجمالى لازم را انجام دهند . نتیجه این بررسى مقدماتى در ادامه شرح داده شده است .   ویژگیهاى طبیعى       رویداد لغزش در حدود 12 کیلومترى شمال شرق تهران با موقعیت جغرافیایی  ً 8/59 َ31  ْ51 طول شرقى و  ً5/51  َ52  ْ35 عرض شمالى در محدوده شهرستان فشم  رخ داده است . در این منطقه ارتفاع از سطح دریا بطور متوسط حدود 1855 متر مى باشد . میانگین سالیانه بارشهاى جوى حدود 650 میلیمتر است . منطقه یاد شده حدود 50 ماه از سال را در سرما و یخبندان به سر مى برد . از نظر توپوگرافى منطقه اى کوهستانى با پستى و بلندیهاى فراوان است . رودخانه هاى متعددى در این منطقه جارى مى باشند که از سرشاخه هاى جاجرود محسوب مى گردند . در پایین دست (غرب) نشیب لغزش، رودخانه جاجرود با راستاى شمالى _ جنوبى قرار دارد . محدوده مورد بررسى از دیدگاه زمین شناسى  در سازند شیلى و توفى کرج با سن ائوسن قرار دارد . لایه هاى شیلى به میزان زیادى مستعد هوازدگى و ایجاد ناپایدارى مى باشند . این منطقه همانطور که در نقشه   50000 :1  سازمان زمین شناسی  مشاهده مى گردد ،  در محدوده  برخورد  امتداد  سه  گسل مى باشد که این مسأله حاکى از فعالیت زمین ساختى شدید مى باشد . وجود مواد ناپایدار در سازند کرج و فعالیت زمین ساختى زیاد سبب ایجاد مواد رسى و واریزه هاى فراوان در منطقه گردیده است . ویژگیهاى عمومى لغزش       این لغزش بطور عمده از نوع واریزه اى (Debris slide)  مى باشد و در اثر آن نشیب کناره رودخانه نیز درگیر لغزش شده است . اختلاف ارتفاع بین دیهیم این لغزش تا رودخانه جاجرود حدود 40 متر مى باشد . ریخت طبیعى این نشیب با انباشت حجم قابل توجهى از نخاله هاى ساختمانى و زباله هاى شهرى تغییر شکل یافته است . بنظر مى رسد در این نشیب خزش و گسیختگیهاى قدیمى بارها اتفاق افتاده است . در آغازین روزهاى سال 1382 در همین منطقه لغزشى بوقوع پیوست که در پى آن گروه زمین شناسى مهندسى سازمان زمین شناسى کشور اقدام به تهیه گزارشى مقدماتى از ویژگیهاى عمومی  و علتهاى مؤثر در وقوع این پدیده نمود . خلاصه نکات قابل توجه و عوامل مؤثر در وقوع آن لغزش بر اساس گزارش یاد شده به شرح زیر مى باشد . -     عامل محرک اصلى لغزش بارندگیهاى چند روز قبل از وقوع این پدیده مى باشد . اختلاف نحوه حرکت آب و نفوذ آن در واریزه ها ، نقش اصلى را در گسیختگى این نشیب ایفا نموده است . -         صفحه لغزش به احتمال در بخش رس دار زیر واریزه ها واقع شده است . -     وجود حجم قابل توجه اى از واریزه هاى انباشته شده در نشیب مورد بحث ( زمین لغزشهاى قدیمى تر) زمینه لازم براى لغزش را تسهیل نموده است . -         شیب زیاد ( حدود 40 درجه ) نیز از عوامل زمینه ساز لغزش بوده است . -         بارگذارى حاصل از انباشت زباله و تردد ماشین آلات سنگین در تحریک لغزش مى تواند نقش مهمى داشته باشد . -         وجود خاک دستى زیر جاده در تشدید فرونشست مؤثر مى باشد . -         طول شیب و مهاجرت بستر رودخانه نیز مى تواند در ایجاد ناپایدارى مؤثر باشد که این مورد به بررسى بیشترى نیاز دارد. -         وجود حرکات خزش مانند در این نشیب محتمل مى باشد .  اثبات این پدیده به بررسیهاى دوره اى (مونیتورینگ ) نیاز دارد . -         این نشیب پتانسیل لغزشهاى دیگر را دارا بوده ، در مجموع  تثبیت نشده مى باشد . به دنبال پیش بینى صورت گرفته در گزارش یاد شده ، در اردیبهشت سال 1383 بار دیگر یکسرى شکافهاى طولى با بازشدگى حدود 4 سانتیمتر و طول حدود 5/1 تا 6 متر در مجاورت دروازه سنگى با راستاى بطور نسبى عمود بر جاده و همچنین شکافهاى عرضى طویل با بازشدگى کمتر از شکافهاى یاد شده بطور نسبى به موازات جاده و رودخانه پدیدار گشتند . احتمال ادامه حرکت و ناپایدارى  این نشیب  و بویژه  فروریزش آن  در امتداد ترکهاى عرضى مجاور جاده  بسیار  زیاد مى باشد . بنظر مى رسد تمایل بستر رودخانه به فرسایش پاشنه نشیب ناپایدار ، بارشهاى جوى شدید ، بارگذارى و حرکت ماشین آلات سنگین در محل انباشت زباله ، نقش زیادى در ایجاد این شکافها داشته اند .   نتیجه گیرى و پیشنهادات _ نشیب مورد بحث سابقه لغزشهاى قدیمى را داشته و در حال حاضر نیز مستعد لغزش است . _ از هرگونه دستکارى ، بارگذارى و ساخت و ساز در این نشیب بطور جدى باید اجتناب نمود . - با  وجود  این که  شناسایى میزان نقش عوامل مختلف در وقوع این ناپایدارى به مطالعات تفصیلى تر نیاز دارد ، لیکن لازم است در جهت ممانعت از نقش مخرب رودخانه در فرسایش پاشنه لغزش با بکار گرفتن تمهیداتى نظیر احداث دیوار حائل ، همچنین احداث سیستم زهکشى و انتقال محل انباشت زباله از روى این نشیب نسبت به بهسازى دامنه اقدام گردد . - ارائه روشهاى پیشنهادى با عنایت به مسائل فنى و اقتصادى به مطالعات جامع ترى نیاز دارد . گروه زمین شناسى مهندسى سازمان زمین شناسى کشور با توجه به تخصص و وظیفه اى که بر عهده دارد ، آمادگى خود را جهت همکارى در این زمینه اعلام مى نماید .