گزارش فوری - مقدماتی زمین لرزه بشاگرد استان هرمزگان

توضیحات

                                                                          دفتر بررسی مخاطرات زمین شناختی، زیست محیطى و مهندسى گروه لرزه زمین ساخت و زلزله شناسى با همکاری مدیریت زمین شناسی و اکتشافات معدنى جنوب خاوری(مرکز کرمان) گزارش فوری - مقدماتی زمین لرزه بشاگرد استان هرمزگان محمدجواد بلورچی، فرهاد انصاری مقدم، حامد درزاده 24 اردیبهشت 1392 مقدمه: در پى رویداد 3 پیش لرزه در روز پنجشنبه 19 اردیبهشت ماه 1392 (با بزرگای 5، 4 و 3.2)، زمین لرزه ای در ساعت 06:38 بامداد شنبه مورخ 21 اردیبهشت ماه با بزرگاى 6.2 در مقیاس محلى در گستره شهرستان بشاگرد در استان هرمزگان، تیمی متشکل از دفتر بررسى مخاطرات زمین شناختى، زیست محیطى و مهندسى و مدیریت جنوب خاور(مرکز کرمان) به منطقه آسیب دیده اعزام گردیدند. در این رویداد متاسفانه 1 نفر از هموطنانمان در روستای ایرر جان باخت و 17 نفر نیز در این شهرستان در اثر رخداد این زمین لرزه مجروح شدند. گستره رومرکزى این رخداد مهلرزه‌اى در پهنه اى با دانسیته متوسط روستایی واقع گشته که تعدادی از روستاها از 10 تا100 درصد خسارت دیدند. بدلیل هشیاری مردم در اثررخداد پیش لرزه ها و استقرار آنان در کپرها و نیز ساعت مناسب رویداد خوشبختانه خسارت هایی جانی به حداقل رسیده است.   شکل 1 موقعیت مراکز جمعیتی منطقه زلزله زده بر روی تصویر ماهواره ای، بیضی قرمز منطقه بیشترین تاثیر را نشان می دهد. زمین شناسی منطقه: هرمزگان بر اساس تقسیمات زمین شناسی ایران در بین دو زون ساختاری زاگرس و مکران واقع شده است. این منطقه از نظر ساختمانی از شرایط ویژه ای برخوردار بوده و بر پایه پژو هش های موجود مرز تدریجی برخورد دو زون یاد شده در نظر گرفته می شود. در این منطقه مرز این دو زون با سیستم گسلی کم و بیش شمالی- جنوبی زندان- میناب- پالامی مشخص می گردد. گسله های مهم و چشمگیر منطقه در نگاهی کلی دارای روندهای شمالی- جنوبی، شمال باختری- جنوب خاوری و خاوری- باختری می باشند. زون مکران از باختر به گسل میناب، از جنوب به دریای عمان و از خاور به پاکستان محدود می شود. در حد شمالی زون مکران گسل ها و راندگی هایی با راستای خاوری- باختری وجود دارند که گسل بشاگرد یکی از آنهاست. کهن ترین سنگ های این زون را ملانژ های رنگی تشکیل می دهند که به کرتاسه بالایی- پالئوسن تعلق دارند.     شکل 2 قسمتی از نقشه زمین شناسی 1:250000 طاهرویی که ویژگی های زمین شناسی محدوده مورد بررسی را نشان می دهد.                      تاریخچه لرزه خیزی: از سال 1383 تا پیش از زمین لرزهای اخیر، تعداد 536 زمین لرزه دستگاهی با بزرگای بیش از 3 در این استان رویداده است. بزرگترین زمین لرزه دستگاهی در تاریخ 06/11/1990 میلادی با بزرگای1/6 رویداده است. از آنجا که استان هرمزگان در مرز زون هاى مختلف زمین ساختى و ایالت هاى مختلف لرزه زمین ساختى ایران از جمله مکران و زاگرس قرار گرفته تقاطع این زون ها باعث تغییر و تنوع زیادى در لرزه خیزى این استان گردیده است. زمین لرزه هاى چند سال اخیر در منطقه قشم، شمال بندرعباس ، حاجى آباد و... نشان از فعالیت لرزه خیزى این استان در سالهاى اخیر دارد. زمین لرزه هاى متعدد در مناطق نزدیک به هم در این استان ارتباط زمین لرزه هاى مختلف در این منطقه را نشان مى دهد به طوریکه در برخى مواقع نمى توان تفکیک مشخصى بین پس لرزه هاى یک زمین لرزه و پیش لرزه هاى زمین لرزه بعدى واقع در آن منطقه پیدا کرد. گسلهای منطقه: گسل های اصلی استان عبارتند از: گسل زاگرس مرتفع(HZF)، گسل جبهه کوهستان(MFF)، گسل معکوس اصلی زاگرس(MZRF)، سیستم گسلی میناب-زندان-پالامی(MZPFZ) و گسل بشاگرد. شکل 3نقشه تاریخچه لرزه خیزی تاریخی و دستگاهی محدوده مورد بررسی. زمین لرزه بشاگرد با ستاره مشخص شده است. شکل 4 نقشه آنى هم شدت زمین لرزه بر پایه مدل نرم افزاری سازمان زمین شناسی کشور. بیشینه شدت احتمالی در رومرکز6 در مقیاس مرکالی پیشنهاد شده است. شکل 5 حل سازکار کانونی زمین لرزه بشاگرد از مراجع جهانی شکل 6 نمونه ای از آسیب های ساختمانی در محدوده مورد بررسی شکل 7 گسیختگی سطحی مرتبط با زمین لرزه ( دید به سوی جنوب) شکل 8 بخشی از پهنه گسیختگی سطحی مرتبط با زمین لرزه بشاگرد( دید به خاور) شکل 9 نمونه ای از ناپایداری های فراوان دامنه ای فعال شده طی رویداد زمین لرزه بشاگرد که بدلیل رخداد پسلرزه های فراوان همچنان ادامه دارد.( دید به خاور) شکل 10تصویر ماهواره ای محدوده مهلرزه ای که در آن موقعیت مکانی گسیختگی شناسایی شده با خط قرمز، ادامه دو سمت گسل که مورد بررسی میدانی قرار نگرفته با خط چین قرمز، روستاه و شهر بیشتر آسیب دیده (به نقل از مدیریت بحران استان) با ضربدر قرمز رنگ مشخص شده است. نتیجه گیری و پیشنهادها: با توجه به بررسی های میدانی انجام شده و براساس تمرکز خرابی ها و گسیختگی ها شناخته شده تا روز چهارم پس از رویداد اصلی، رومرکز سطحی زمین لرزه بین روستاهای ایرر و کرمستان پیشنهاد می گردد که این محل با رومرکز دستگاهی اعلام شده انطباق کاملی نشان نمی دهد. همچنین گسلش امتدادلغز چپ گرد با امتداد 55 تا 65 درجه و شیب صفحه گسلی به سمت جنوب ( شیب حدود 80 درجه) به عنوان گسل مسبب پیش بینی می شود. سنگ افت ها ، ریزش ها و لغزش های بیشماری در منطقه رخ داده است که جایگاه آنها به ویژه با جایگاه گسیختگی های عنوان شده همخوانی داشتند و بسیاری از آنها سبب مسدود شدن راههای دسترسی منطقه شده اند. تا زمان برقرار شدن آرامش لرزه ای در منطقه ، این ناپایداری ها خطری بالقوه به حساب می آیند و می توانند سبب بسته شدن   دوباره راه ها شوند. با توجه به تخریب چاه های سپتیک فاضلاب روستاها و امکان ایجاد آلودگی آبهای چشمه ها توسط آنها، بررسی دقیق آلودگی و نظارت در نحوه بهره برداری از آب های منطقه به عنوان یک اولویت مهم بهداشتی می بایست مورد توجه قرار گیرد. راه اصلی در حال ساخت گوهران- ایرر در بسیاری از مسیر خود بدلیل خاکریزهای بلند دچار گسیختگی فراوان شده که پیش از آسفالت لازم است تا مورد بازسازی و در مواردی تقویت توسط دیوارحائل در پاشنه شیب ها قرار گیرد. روستاهای قرار گرفته در محدوده گسلش اصلی نیازمند بررسی های دقیق انتخاب ساختگاه و در صورت عدم امکان درجاسازی انتخاب محل برای انتقال می باشند. استفاده از مصالح نامناسب، روش های نادرست اجرا، عدم طراحی مناسب و ساخت وساز بر روی شیب های ناپایدار از عمده دلایل تخریب ساختمان ها می باشند که لازم است در بازسازی به این موارد دقت کافی گردد. انجام بررسیهای دقیق لرزه زمین ساختی و زمین شناسی مهندسی به عنوان داده های پایه جهت انجام هر گونه عملیات عمرانی در استان پیشنهاد می گردد.