گزارش مقدماتى رخداد زمین لرزه ۲۷ فروردین ماه ۱۳۹۲ شمال سراوان در سیستان و بلوچستان با بزرگاى ۸/۷

توضیحات

گزارش اولیه زمین لرزه قدرتمند 27 فروردین ماه 1392 شمال سراوان با بزرگای گشتاوری 8/7 سلیمانى آزاد1، موسوى2، درزاده3، دریجانى3، محمدى گل2، جرجندى3 و بلورچى1 گروه لرزه زمین ساخت و زلزله شناسی1، مرکز زاهدان2 و مرکز منطقه جنوب خاورى(کرمان) 3   در ساعت 15:14 دقیقه سه شنبه 27 فروردین ماه 1392 ، زمین لرزه اى به بزرگاى 8/7 در مقیاس Mw در عمق 83 کیلومتری از سطح زمین استان سیستان و بلوچستان را لرزاند (USGS). رومرکز این رخداد توسط مرکز لرزه نگارى موسسه ژئوفیزیک دانشگاه 04/28 درجه شمالی و 03/62 درجه خاورى در فاصله 81 کیلومترى شمال سراوان گزارش شده است (نگاره 1). این زمین لرزه در ناحیه ای تقریبا خالی از جمعیت اتفاق افتاد. رومرکز این زمین لرزه در پهنه گسلی با روند شمال باخترى- جنوب خاورى ، در ناحیه فرورانش خاورى-باخترى شمال مکران، اتفاق افتاد. با این وجود، این پهنه گسلی دربرگیرنده روندهاى ساختاری ثانویه ای با جهت گیرى خاورى-باخترى و شمالی- جنوبی نیز مى باشد. به طور کلی، این طور به نظر می آید که شکل گیرى سامانه گسلی شمال باختری– جنوب خاورى سراوان به صورت برایندى از فعالیت گسل های شمالی-جنوبی عمدتا راستا لغز-راستگرد خاور ایران و گسل های خاورى- باخترى عمدتا معکوس ناحیه فرورانش مکران باشد.     نگاره 1 : موقعیت رومرکز زمین لرزه 27 فروردین ماه 1392 شمال سراوان گزارش شده توسط موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران (علامت + در چهارگوش سبز رنگ). بر پایه موقعیت رومرکز، این رویداد لرزه ای در زیر پهنه گسلى با روند شمال باخترى- جنوب خاورى (پهنه گسل سراوان) روى داده است (مستطیل بنفش رنگ). به علت عمیق بودن کانون ، این زمین لرزه در فواصل دور از رومرکز به خوبى احساس شد. با توجه به مکان رومرکز زمین لرزه (IRSC)، این رویداد لرزه ای احتمالا در زیر سامانه گسلی سراوان رخ داده است. این گسل، گسلى بنیادین، فعال و بزرگ (به طول تقریبی 250 کیلومتر) با راستای شمال باخترى – جنوب خاورى در جنوب خاورى ایران است (همچون: حسامی و همکاران، 2003) (نگاره های 1و 2).   نگاره 2: گسل سراوان با راستای شمال باخترى – جنوب خاورى، در جنوب شهر زاهدان (با طول تقریبی 250 کیلومتر) در نقشه گسل های فعال ایران (حسامی و همکاران،2003 ).   بر پایه ساز و کار نرمال گسلش ارایه شده که در حل های کانونی با راستاى خاور شمال خاورى- باختر جنوب باخترى (N 60°-70° E) آمده است (همچون: USGS, 2013: GFZ, 2013) (نگاره 3) و نیز عمق این رویداد لرزه اى (بیشتر از 50 کیلومتر)، این زمین لرزه می تواند به سبب دگرشکلی کششى شکننده متمرکز در ناحیه Slab از صفحه در حال فرورانش پهنه فرورانشى مکران رخ داده باشد (نگاره های 4 و 5).   نگاره 3 : حل مکانیزم کانونی زمین لرزه قدرتمند 27 فروردین ماه 1392 شمال سراوان برگرفته از منابع مختلف.   پهنه گسلی مکران دربرگیرنده یکی از بزرگترین گوه هاى فزاینده (accretionary wedges) جهان بوده که توسط همگرایی صفحات اوراسیا و عربی شکل گرفته است و با زاویه فرورانش کم شیب توصیف می شود (e.g. Kopp et al., 2000; Tectonophysics) (نگاره 4). بر پایه لرزه خیزی تاریخی (همچون: زمین لرزه هاى 1765 و 1851 میلادی) و دستگاهی (همچون: 1945 و 1983 میلادی)، ناحیه مکران به عنوان یک ناحیه فعال لرزه ای شناخته می شود. بخش های باخترى و خاورى این ناحیه به ترتیب در کشورهای ایران و پاکستان قرار گرفته است. از دیدگاه زلزله شناختی، به خصوص در قسمت ایران، زمین لرزه های قوی دوره بازگشت هایی طولانی نشان مى دهند. بررسی سازوکار زمین لرزه های رخداده در این ناحیه مى تواند نشانگر دو گونه مختلف از رویدادهاى معکوس کم عمق (در بخش ساحلی، مکران جنوبى) و  رویدادهاى کششى عمیق (در بخش شمالی، مکران شمالى) باشد.   نگاره 4: ناحیه فرورانشى مکران که بر اثر همگرایى صفحات عربى و اوراسیا شکل گرفته است (Shah-hosseinia et al., 2011; Marine Geology) نگاره 5 :موقعیت مکانى زمین لرزه قدرتمند 27 فروردین 1392 شمال سراوان در برش شماتیک  فرورانش مکران (M,-A. Gutcher: EMSC website, 2013). در این شکل، دو کانون محتمل نشان داده شده است ( عمق 50 و 82 کیلومتری).    با این وجود، بر پایه بررسى هاى صحرایی اولیه در پژوهش حاضر، تنها یک شکستگى سیستماتیک سطحى کوتاه با امتداد شمال باخترى- جنوب خاورى (به طول تقریبى 200 متر) در راستاى گسل سراوان (به عنوان یک روند ساختاری باز فعال شده) شناخته شده است. الگوی این شکستگى سطحی ثانویه از نوع نردبانى (En-echelon) و چپ پله با یک مولفه حرکتى شاقولى نرمال بسیار پر شیب است (نگاره های 6 و 7). به هر حال، در هنگام رویداد این زمین لرزه، بلوک جنوبی است که فرایش یافته است (نگاره 7). نگاره 6: شکستگى سطحی ثانویه از نوع En-echelon چپ پله برانگیخته شده توسط زمین لرزه قدرتمند 27 فروردین ماه 1392 شمال سراوان (با بزرگای 8/7 و عمق 82 کیلومتر) که در امتداد خط اثر گسل شمال باخترى- جنوب خاورى سراوان مکان یابى شد. فرایش روى داده در بخش جنوبى شکستگى ثانویه حاضر، برخلاف فرایش تجمعى بلوک شمال خاورى در راستاى گسل سراوان است. عکس از مرکز زاهدان. نگاره 7 : striation بسیار پر شیب و جابجایی کوچک مشاهده شده بر روی گسیختگی تند در امتداد روند ساختاری برانگیخته شده گسل سراوان (نگاه به سمت جنوب غربی). عکس از مرکز کرمان.