گزارش رخداد زمین­لرزه ۳ مرداد ۱۳۹۱ خورشیدى بلداجى

توضیحات

  گزارش رخداد زمین­ لرزه 3 مرداد 1391 خورشیدى بلداجى   چهارمحال و بختیارى، زاگرس   بهنام اویسى، رضا تاجیک   در ساعت ساعت 11 و 20 دقیقه و4 ثانیه روز سه شنبه 3 مرداد 1391 (24 ژولاى 2012) ، زمین­لرزه­اى با بزرگاى 2/5  در مقیاس Mn شهرستان  بُلْداجی (یکی از شهرهای شهرستان بروجن در استان چهارمحال و بختیاری) و روستاهاى پیرامون این شهرستان را لرزاند. روکانون این رخداد توسط مرکز لرزه­نگارى سازمان زمین شناسى آمریکا 31.75 N ; 50.96 E و موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران  31.88N, 51.03E در 7 کیلومترى شهرستان  بُلْداجی و 40 کیلومترى جنوب باخترى بروجن و 64 کیلومترى جنوب شهرکرد گزارش گردیده است.  زمین لرزه به 20 درصد از خانه هاى روستایى سیبک، آورگان و دستگرد در بخش بلداجى خسارتی وارد نموده است.   بخش هاى جنوبى گستره زلزله زده در پهنه زاگرس چین خورده و بخش هاى شمالى آن در زون راندگى زاگرس جاى دارد. بر اساس گزارش رومرکز رخداد زمینلرزه از سوى سازمان زمین شناسى آمریکا (USGS)، کانون رخداد را مى توان در پهنه اى نزدیک به محل اتصال گسل دنا به راندگى بزرگ زاگرس فرض نمود. این در حالى است که بر پایه گزارش رومرکز رخداد از سوى موسسه ژئوفیزیک، این رخداد مى بایست با جنبش گسل راندگى دهنو در ارتباط باشد (شکل 1). EMSC (مرکز لرزه نگارى مدیترانه-اروپا) بزرگاى زمینلرزه را 2/5 در مقیاس mb و ژرفاى آن را 2 کیلومتر گزارش نموده است. ژرفاى رخداد از سوى سازمان زمین شناسى آمریکا 10 کیلومتر گزارش گردیده است.  گسل دنا ساختارى مهم از دیدگاه لرزه زمین ساختى در زاگرس مى باشد. این ساختار گسلى، منطقه را به بخش خاورى و باخترى تقسیم مى نماید. این دو بخش از دیدگاه لرزه زمینساختى و ساختارى داراى تفاوت هاى چشمگیر مى باشند. به عنوان مثال واحدهاى ژوراسیک در فرادیواره این گسل برونزد دارد در حالى که در فرودیواره در ژرفاى 5 کیلومترى باقیمانده است (نقشه 1:100K بروجن). بر پایه داده هاى مغناطیس هوایى این گسل باعث ایجاد آشفتگى ساختارى در ژرفا گردیده و خطواره مغناطیس T-11 به این گسل منسوب گردیده است (یوسفى و فریدبرگ، 1978)اختلاف ژرفاى پى سنگ مغناطیسى در دو سوى این گسل چشمگیر مى باشد (4±3 km). آهنگ جابجایى براى گسل دنا بر اساس داده هاى GPS  6/3 میلیمتر بر سال برآورد مى گردد (توکلى و همکاران، 2008).  گسل دهنو به شکل شاخه اى جنبا از گسل دنا منشعب شده و به موازات راندگى بزرگ زاگرس امتداد مى یابد. بر پایه ویژگى ریخت شناسی شیب این گسل به سوى شمال پیش بینى مى گردد. انتظار مى رود که این گسل در جذب کوتاه شدگى و کاهش انتقال تغییر شکل ها به سوى بخش هاى شمالى نقش قابل توجه اى را ایفا نماید. در چنین شرایطى سازوکار راندگى را مى توان براى این گسل انتظار داشت.   شکل 1: تصویر ماهواره اى گستره زمینلرزه 3 مرداد 1391 بلداجى، چهار محال و بختیاری. گسل هاى دنا و دهنو از ساختار هاى مهم در گستره زلزله زده مى باشد. حل سازوکار کانونى ها بر  روى تصویر  مربوط به زمینلرزه هاى پیشین مى باشد. اعداد داخل کادر سیاه معرف آهنگ لغزش  برآورد شده با تکنیک ریخت زمینساختى و GPS است.   آنچه از اهمیت ویژه اى برخوردار مى باشد برآورد 2 کیلومترى براى ژرفاى این رخداد است .(EMSC)  براى رخدادهاى زمینلرزه با ژرفاى کم انتظار مى رود که قطر منطقه ى اثر زمینلرزه کاهش یافته و درجه شدت زمینلرزه به شکل قابل توجه اى افزایش یابد. بر این اساس پیش بینى مى گردد که با توجه به میزان تخریب پایین در گستره زلزله زده و برآورد ژرفاى کم براى آن، نقطه صفر (ZP) شدت زمینلرزه نمى بایست به مراکز جمعیت روستایى در منطقه نزدیک بوده باشد. براى برآورد شدت یک زمینلرزه والد و همکاران (1999) به این نکته اشاره مى نمایند که هر چند محتواى فرکانس طیفى شتاب و بیشینه سرعت تعیین کننده میزان خسارت به سازه ها مى باشند ولى بررسى پیوستگى مستقیم بین شتاب بیشینه زمین (PGA) و شدت ماکروسایزمیک مى تواند دست آورد مناسبى را در برآورد شدت و میزان خسارت به همراه داشته باشد. در برآورد شدت زمینلرزه سه شنبه 3 مرداد 1391 بلداجى از مدل تجربى B-cube استفاده گردیده است (Beauducel et al., 2011).    در برآورد شدت زمینلرزه روز سه شنبه 3 مرداد 1391 بلداجى مرکز رخداد گزارش شده از سوى سازمان زمین شناسى آمریکا به عنوان مرکز صفر فرضى اختیار گردیده است. بر پایه مدل B-cube شدت بیشینه برآورد شده براى زمینلرزه بلداجى 7.1 (VS)  در مقیاس MSK  برآورد گردیده است. در برآورد شدت بیشینه زمینلرزه بلداجى، ژرفاى رخداد در محاسبه تاثیر داده نشده است و این در حالى است که پارامتر ژرفا نقش مهم و قابل توجهی در کاهش و یا افزایش شدت زمینلرزه داراست. همانگونه که اشاره گردید در ترسیم منحنى هاى هم شدت مرکز رخداد گزارش شده از سوى سازمان زمین شناسى آمریکا به عنوان مرکز صفر فرضى اختیار گردیده است و در این پژوهش از مدل دایره اى گسترش انرژى استفاده گردیده است (شکل 3). برآورد شدت زمینلرزه نشان مى دهد که اندازه شدت رخداد در فاصله 20 کیلومترى از مرکز زمینلرزه مى بایست 8/5 در مقیاس MSK باشد. شتاب اندازه گیرى شده توسط مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن براى زمینلرزه 3 مرداد 1391 بلداجى برابر با 07/0 شتاب ثقل زمین بوده است. انتظار مى رود که فاصله ایستگاه شتابنگارى تا مرکز زمینلرزه 1±5  کیلومتر بوده باشد (شکل 2).                                               شکل 2: برآورد فاصله مرکز بیرونى از پهنه هایى از گستره زلزله زده که شتاب 07/0  ثقل زمین را در طى زمینلرزه 3 مرداد 1391 بلداجى تجربه نموده اند. مرجع نمودار:  Beauducel et al., 2011   شکل 3: نقشه منحنى هاى هم شدت زمینلرزه 3 مرداد 1391 بلداجی. انتظار مى رود که در  پهنه شدت 2/5 مقدار شتاب تجربه شده 01/0 شتاب ثقل بوده باشد.   Degree Force Behavioral effects Structural effects Geologic effects I Imperceptible Not felt    —    — II Very light Felt sporadically    —    — III Light Felt only by people at rest    —    — IV Moderate Felt indoors, many awakened Windows vibrate    —