متناظربا طبقه بندى سیستماتیک جانوران وگیاهان و با توجه به اصل یکنواختى پدیده هااز گذشته تا حال مى توان شرایط زندگى ارگانیسم هاى قدیمى را با وابستگان امروزیشان مقایسه کردو با این تحلیل مى توان به شناخت محیط هاى قدیمى که بازگو کننده مجموع پارامتر هاى غیر زنده در چهارچوب زندگى موجودات (ارگانیسم ها)است رسیدو طبیعتا"بین محیط و موجودات ،فعل و انفعلات زیادى صورت مى گیرد.
توضیحات
مقدمه:
متناظربا طبقه بندى سیستماتیک جانوران وگیاهان و با توجه به اصل یکنواختى پدیده هااز گذشته تا حال مى توان شرایط زندگى ارگانیسم هاى قدیمى را با وابستگان امروزیشان مقایسه کردو با این تحلیل مى توان به شناخت محیط هاى قدیمى که بازگو کننده مجموع پارامتر هاى غیر زنده در چهارچوب زندگى موجودات (ارگانیسم ها)است رسیدو طبیعتا"بین محیط و موجودات ،فعل و انفعلات زیادى صورت مى گیرد.نظر به اینکه فسیلها مقدار زیادى از شرایط اکولوژى محیط هاى زمین شناسى را براى ما بازگو مى کنند توصیه مى گرددبه مباحث پالئواکولوژى بیش از پیش توجه شود. در این مطالعات که موفولوژى قسمت هاى سخت موجودات زنده مطابق عملکردهایشان توصیف مى شود ،هر گونه تغییر در موفولوژى بر پایه سازش با محیط حفظ بقایاى موجودات ،کلیدى براى درک تغییرات از گذشته تا حال مى باشد همانگونه که مشخص است پایه مهم اکولوژى براساس Assemblage (گسترش جنس ها و گونه ها در طول زمان و در شرایط اکولوژى یکسان )بنا شده است .براى مثال مى توان به ارتباط بین گونه ها و درجه حرارت محیط و یا رابطه تعداد و توزیع ارگانیسم هابا میزان انرژى(زنجیره غذایى)اشاره کرد .بنابراین هر گونه تغییر در موفولوژى موجودات مى تواند برگرفته از تغییر در شرایط محیط زیست و یا آلودگى هاى محیطى باشد .(Fursichf.t.i.1995).
این واقعیت که فسیل ها دیروز همتا و قرینه اجتماعات امروزى و تنها باقى مانده از اجتماع اصلى است پایه علم پالئواکولوژى مى باشد بنابراین اگر اطلاعات میکروفونستیک با گزارشات رسوب شناسى تلفیق گردند ،محیط زیست گذشته ارگانیسمها(پالئو اکولوژى) تفسیر مى گرددچنانچه پارامترهاى رسوبى ،شیمیایى و فیزیکى در محیط زیست موجودات داراى تغییرات ثابت و مشخص باشد مدل زیستى و تغییرات محیطى آنها را در سالهاى آینده نیز مى توان شبیه سازى کرد.
گزارش میکروفونستیک ارائه شده نمونه کوچکى از فعالیت هاى مدیریت دریایى سازمان زمین شناسى ،در این راستا بوده است و بر پایه مطالعات فرامینى فرهاى موجود از 2 مغزه گرفته شده در تالاب شادگان و در امتداد مطالعات خانم پرفسور بیتمن(Bateman) از سازمان زمین شناسى بلژیک با همکارى زمین شناسى دریا ى سازمان زمین شناسى و اکتشاف معدنى ایران است .
در این بررسى دو مغزه با دستگاه مغزه گیر Handy ouger و کاملا"دست نخورده با طولهاى هشت و نه متر تهیه گردیده است .رخساره هاى رسوبى آن توسط رسوب شناسان مدیریت تعیین شده که جهت انطباق و اطمینان از محیطهاى رسوبى تعیین شده و میکرورخساره هاى معرفى شده ،بررسى هایى بر روى فرامینى فرهاى (روزن بران ) موجود در مغزه هاى انجام پذیرفت .
1-موقعیت جغرافیایى و زمین شناسى تالاب شادگان
تالاب آب شیرین شادگان که موقعیت جغرافیاى آن در شکل 1 نمایش داده شده است یکى از Wet land هاى دشت خوزستان است ،که تحت تاثیر رودخانه جراحى مى باشد .دشت خوزستان در شمال غربى خلیج فارس مى باشد که محدوده آن از سواحل شمال غربى خلیج فارس و بندر امام خمینى تابستان دشت خوزستان در نظر گرفته مى شود .
این دشت در دوره هولوسن تشکیل شده و نشان دهنده آخرین دوره یخچالى دوره یخچالى مربوط به پلیوسن است .(شکل1).
2- روش آماده سازى نمونه
ابتدا با انجام عملیات صحرایى که در منطقه تالاب شادگان به انجام رسید 2 مغزه تهیه شد(شکل2)،مغزه اول(B1)به طول 8 متر و با موقعیت جغرافیایى:
تهیه گردید و مغزه ها به آزمایشگاه رسوب شناسى مدیریت دریایى سازمان زمین شناسى منتقل گردیدند.
سپس از کل طول مغزه ها با در نظر گیرى جهت آنها از بالا (سطح) به پایین (عمق) و براساس تغییرات رخساره ،رنگ ،نوع ،نوع رسوب و سایر شواهد دیگر 16 عددSub sample برداشت شد.قسمتى از این Sub sample ها به عنوان شاهد نگهدارى و قسمت دیگر آن جهت جدایش فرامینى فر ها دانه بندى و آنالیز گردیدند که مراحل آن به قرار زیر است :
1-ابتدا نمونه را با مقدار H2O2 ده درصد شستشو داده تا مواد آلى که موجب چسبندگى بیشتر ذرات شده و از نظر مطالعات ،فاقد اهمیت است از بین برود.
2-سپس نمونه ها با آب معمولى شستشو داده شده در دماى 60 درجه درون Oven کاملا"خشک مى شوند .
3-پس از خشک شدن نمونه وزن کرده ،وزن نمونه را یادداشت نموده که این وزن کامل نمونه محسوب مى گردد.
4- نمونه هاى وزن شده در الک شیکر مرطوب که مجهز به دو الک 1 میلى مترى 63 میکرونى هستند دانه بندى مى گردند.ذرات رسوب در اندازه بزرگتر از 1 میلى متر و کوچکتر از 63 میکرون جهت این مطالعات مناسب نیستند و تنها ذرات بین 63 میکرون 1 میلى متر جمع آورى مى شود .(شکل 3).
5- مجددا نمونه را درون آون (Oven)و در دماى 60 درجه سانتى گراد خشک وزن مى گردد که بیانگر وزن کل نمونه مورد مطالعه است .
6-بعد از آن بنا به تجربه به روش اتفاقى از روش چهار قسمت نمودن استفاده مى شود و دو قسمت از نمونه انتخابى را که به شکل ضربدر روبروى هم هستند انتخاب مى گردد دو قسمت انتخابى روى هم جمع شده و براى این مجموعه ،مجددا" عمل چهار قسمت کردن انجام مى گردد تا مقدار نمونه به میزان مورد نظر برسد و در نهایت مقدارى از نمونه را که بتوان از درون آن 300 فرامینى فر را جدا کرد تفکیک میگردد.(شکل4).
7- نمونه انتخابى مجددا" وزن شده (وزن مطلوب ) حجم آن را نیز به کمک وسایل مدرج ،اندازه گیرى و سپس حجم محاسبه یادداشت مى شود .
3- روش مطالعه فرامینى فرها
نمونه آماده سازى و تقسیم و توزین شده بر روى سینى پیک(شکل 5) ریخته شده تعداد 300 نمونه فرامینى فر را جدا مى گردد و بر روى شیشه هاى مخصوص و یا اسلاید قرار مى گیرد .
ضمن جدا سازى باید روزن بران را بر مبناى سه عامل شمارش کرد :
الف- عمق محیط زیست فرامینى فراها (روزن بران ).
ب- انواع پوسته فرامینى فراها (روزن بران ).
ج-شناسایى جنس ها و گونه هاى مختلف.
الف – عمق محیط زیست فرامینى فراها (روزن بران )
1)محیط بنتیک = شامل تمام قسمت کف دریا ها از کرانه تا اعماق بوده و محل زندگى موجودات بنتوس مى باشد .این موجودات ثابت بوده یا برخى از آنها داراى حرکات و جابه جایى کم مى باشند .
2)محیط پلاژیک = تمام آبهایى است که از ساحل تا اعماق دریا را فرا مى گیرد و موجودات پلانکتن در آن زیست مى نمایند . این موجودات شناور هستند که در آب به حالت غوطه ور بوده و جریانهاى دریایى قادر است آنها را جابه جا کند .ناگفته نماند که موجودات پلانکتن براى زندگى ،محیط هاى نسبتا"آرام و محلهاى مورد نفوذ نور آفتاب را ترجیح مى دهند (60-30 مترى )و کمتر در قسمتهاى کرانه که محل امواج شدید دریا است وجود دارند .
ب – انواع پوسته فرامینى فراها (روزن بران ):
بطور کلى پوسته فرامینى فراها را از نظر مواد تشکیل دهنده پوسته به گروهاى زیر تقسیم کرده اند (خ .خسروتهرانى 1377):
1-پوسته هاى پسودوکیتینى Pesudochitionous tests .
2-پوسته هاى آگلوتینه یا ماسه اى Agglutineous tests .
3-پوسته هاى آهکى Calcareous tests .
الف –پوسته هاى پرسلانوز Porcelaneus tests .
ب- پوسته هاى هیالین Hyaline tests.
ج –پوسته هاى میکروگرانولار Microgranular tests.
4-پوسته هاى سیلیسى Silicous tests .
از میان پوسته اى معرفى شده فوق به بررسى آنهایى که در عهد حاضر در ناحیه خلیج فارس وجود دارند مى پرداخته اند عبارتند از:
1- پوسته هاى آگلوتینه یاماسه اى
2- پوسته اى آهکى :که از میان آنها به دو پوسته هیالین و پرسلانوز باید توجه کرد .
لازم به یاد آورى است که مابقى پوسته ها در منطقه خلیج فارس (زمان عهد حاضر )مشاهده نشده است .
1-پوسته اى آگلوتینه یا ماسه اى :این نوع پوسته ها بصورت ذرات خارجى و متصل بر روى مواد مترشحه پسودوکیتینى و یا آهکى جلوه مى کند .انتخاب ذرات خارجى بسته به احتیاج موجود ،فراوانى مواد و بالاخره محیط زندگى جاندار مى باشد .این ذرات عبارت است از دانه هاى کوارتز،کانیهاى سنگین ،رس و یا ذرات آهک ،پوسته روزن بران کوچک .رادیولرها ،کوکولیتها ،قطعاتى از صدف نرم تنان و بالاخره سوزن اسفنجها مى باشد .عده اى از روزن بران قوه انتخاب بخصوصى را نشان مى دهند مانند جنس Rhabdamina که فقط دانه هاى کوارتزیک رنگ و یک جنس را انتخاب مى کند و Marsipella که سوزن اسفنج ها را براى تشکیل پوسته اى خود انتخاب مى کنند در صورتیکه گروهى دیگر مانند Astrohiza بدون کوچکترین فرقى اجسامى را که در کف دریا موجود است بر روى ماده مترشحه خود مى چسباند .شکل(6).
2-پوسته هاى آهکى :بیشتر فرامینى فرها داراى پوسته آهکى هستند .هرچند که در ساختمان پوسته هاى آهکى ممکن است درصد کمى MgCo3,Al,Si وجود داشته باشد ولى از آن جا که قسمت اعظم آن از مواد آهکى تشکیل شده است بنابراین به نام پوسته هاى آهکى خوانده مى شود .پوسته هاى آهکى که در عهد حاضر منطقه خلیج فارس دیده مى شوند به قرار زیر است :
الف – پوسته اى پرسلانوز Porcelaneus tests
پوسته پرسلانوز از پوسته هاى اهکى است که داراى منظره چینى مانند بوده و در مقابل نور زرد خود را به رنگ کهربایى قهوه اى تیره تا سیاه نشان مى دهد .پوسته هاى پرسلانوز عموما"بى منفذ مى باشند (شکل 7).از این نوع پوسته مى توان به خانواده Miliolinidae اشاره کرد.
ب – پوسته اى هیالین یا شیشه اى Hyaline tests
دیواره این دسته از پوسته ها از تعدادى منشور کوچک کلسیت درست شده است محور اصلى آن عمود بر سطح خارجى پوسته است .این پوسته ها عموما" منفذ دار(Perforate ) بوده و در آن منافذ از وسط بلور کلسیت عبور مى کند که براى مثال مى توان به Rotalia ها اشاره کرد .
ج – شمارش و شناسایى جنسها و گونه ها ى مختلف
رده بندى و شناسایى جنس ها و گونه هاى مختلف روزن بران بر مبناى اطلاعات کامل از خصوصیات ساختمانى پوسته (ترکیب شیمیایى،بافت پوسته ) مشخصات پوسته (شکل پوسته ،حجره ها ،نظم و ترتیب قرار گرفتن حجره ها و....)مراحل مختلف تولید مثل (جنسى و غیر جنسى ) ،نوع و مدت زندگى و بالاخره تغییراتى که در مراحل مختلف زندگى رخ مى دهد صورت مى گیرد .لازم به یادآورى است که اطلاعات لازم درباره موجودات زنده بیشتر مبتنى بر قسمتهاى سخت بدن آنها (براى مثال پوسته د رروزن بران ) است .
در این جا سعى شده است جنس هایى را که اکثریت فراوانى را در تالاب شادگان دارند معرفى گردند .لازم به ذکر است که توضیحات توصیفى میکروسکوپى بر مبناى مشاهدات مطالعه کننده مى باشد.
