گزارش پی جویی و بررسیهای اکتشافی بر در شمال شرق چهار گوش تکاب و مناطق مستعدد در ورقه

توضیحات

فصل اول : کلیات 1-مقدمه برو کانیهای معدنی آن از آن دسته مواد معدنی هستند که نه تنها بین عموم مردم بلکه بین کارشناسان زمین شناسی و معدنی نیز آن طور که باید و شاید شناخته شده نیست و اغلب دیده شده که آن را با بروم و صرفاً به دلیل تشابه لفظی بر با آن از یک طرف و معروف تر بودن بروم بدلیل کاربرد بیشتر آن و شناخت بیشتر افراد نسبت به آن از طرف دیگر اشتباه می گیرند . یکی از مهمترین دلائل ناشناخته ماندن مواد معدنی بر عدم استفاده و کاربرد معمولی آن در رابطه با نیازهای روزمره زندگی مردم و نیز عدم استفاده خام این ماده معدنی در صنایع عادی و سبک می باشد که بر خلاف برخی از مواد معدنی مثل گچ ، آهک، نمک ، منگنز، مس، آهن، آلومینیم و غیره که بدلیل کاربرد مستقیم آنها در صنایع شناخته شده و نقش قابل لمس آنها در زندگی مردم کاملاً برای مردم شناخته شده و آشنا هستند مواد معدنی بر چون غالباً از نظر کاربردی حتی بصورت خام هیچگونه کاربری مستقیم و ملموس را دارا نمی باشند لذا بهمین نسبت نیز ناشناخته باقی مانده اند . از دلائل دیگر عدم شناخت این مواد معدنی ، کاربری فرآورده های مختلف ، پیچیده و فراوان آن در صنایع کوچک و بزرگ مختلف و متعدد است که با نامهای شیمیایی ، صنعتی و تجاری خاصی در بین متقاضیان خریدار و عرضه کننده های عمدتاً خارجی مطرح است . گر چه طیف وسیعی از صنایع بزرگ و کوچک مثل متالوژی و ذوب فلزات ، صابون سازی ، مواد پاک کننده و شوینده،تهیه چسب ها و حلال ها، تهیه ضد یخ ها ، چرم سازی ، کنترل حریق و جوشکاری و لحیم کاری، در ترکیب بنزین و مواد سوختی ، مواد ساینده، تهیه جواهرات، راکتورهای اتمی ، صنایع موشکی، عایق های الکتریکی ، فولاد سازی ، کاغذ سازی، لاستیک سازی، شیشه سازی و ساخت فیبرهای شیشه ای و ده ها مورد کوچک و بزرگ دیگر و نیز در طیف وسیعی از کاربرد آن در کشاورزی و داروسازی و پزشکی از آن استفاده می کنند اما چون مواد مورد استفاده ترکیبات بر نام های خاص و پیچیده صنعتی و تجاری دارند لذا غالباً بین مصرف کننده های خاص و عرضه کننده های مربوطه مانوس و آشنا می باشند چرا که تهیه فرآورده های این ماده معدنی دارای پروسه و فناوری های پیچیده است که فقط بعضی از کشورهای صاحب تکنولوژی مربوطه در حال حاضر قادر به ساخت و تهیه آنها می باشند و مصرف کننده ها فقط مواد تولید شده آنها را در جهت رفع نیازهای حیاتی خود در صنعت مجبورند تهیه نمایند . بنابراین بی دلیل نیست که نه تنها افراد عادی بلکه حتی دست اندرکاران مربوطه نیز با بسیاری از ترکیبات مختلف آن آشنایی کافی ندارند . از دلائل دیگر ناشناخته ماندن بر و ترکیبات معدنی آن تعداد کم و بسیار اندک ذخائر شناخته شده این ماده معدنی اعم از اندیس ، کانسار و معدن فعال است بطوریکه در حال حاضر جز یک معدن فعال که همان معدن قره گل می باشد و یک کانسار در حال اکتشاف بنام اورجک و چند اندیس دیگر معدنی کوچک که بصورت پراکنده در سطح کشور شناخته شده اند معادن و ذخائر مهمی از این ماده معدنی در سطح کشور شناخته و مشخص نشده اند . از مهمترین دلائل محدود بودن ذخائر معدنی شناخته شده بر در کشور ما عدم بیرون زدگی این ماده معدنی بطور مشخص و دور از دید بودن آنست که آنهم اصولاً بخاطر ویژگیهای خاص زمین شناسی و متالوژنیکی آن می باشد که در جای خود درباره آن توضیح داده خواهد شد . دیگر اینکه ترکیبات این ماده معدنی بدلیل شباهت ظاهری بسیار زیاد آن به بسیاری از مواد معدنی تبخیری دیگر مثل گچ، نمک ، پتاس و سایر نمکهای سولفاته و کربناته تبخیری چه بسا بارها اتفاق افتاده باشد که در سطح زمین اگر بیرون زدگی هم داشته ممکن است بخاطر شباهت آنها به مواد معدنی فوق الذکر که بسیاری از آنها که شرایط بیرون زدگی کم ، ناچیز و بی اهمیت تلقی می گردند به آنها بی توجهی شده و افراد از کنار آن بی تفاوت گذشته باشند . لذا بهمین دلیل لازم است افرادی که به دنبال ظاهری این ماده معدنی با مواد معدنی مشابه فوق الذکر هر چقدر هم که ناچیز باشند توجه نمایند تا بلکه حتی الامکان شانس برخورد با آن را در سطح زمین و هنگام پی جویی از دست ندهند . بر و مواد معدنی وابسته به آن با توجه به ارز و اهمیت فراوان صنعتی و اقتصادی آن مدتی است مطمح نظر بخش های خصوصی و دولتی در چند دهه اخیر قرار گرفته است . بهمین دلیل سالیان درازی است که گروه های مختلفی در پی کشف آن در اقصی نقاط کشورمان بوده اند چنانکه در این راستا بخش دولتی نیز با تحمل هزنیه های نسبتاً زیادی سعی در پیدا کردن ذخیره اقتصادی جدید علاوه بر آنچه که تاکنون در کشور شناخته شده اند آنقدر ناچیز است که یهیچوجه تکافوی میزان مورد نیاز کشور را نمی دهد و بهمین دلیل است که در حال حاضر سالیانه بیش از 5000 تن انواع فرآورده های این ماده معدنی را از کشورهایی که دارای این ماده معدنی و تکنولوژی فرآوری آن هستند وارد می کنیم که اینمقدار با توجه به برنامه های توسعه کشور بویژه در بخش صنایع و نیاز روز افزون انواع صنایع بزرگ و کوچک به انواع فرآورده های این ماده معدنی را از کشور هایی که دارای منابع معدنی بر و تکنولوژی فرآوری آن هستند وارد می کنیم که این مقدار با توجه به برنامه های توسعه کشور بوِیژه در بخش صنایع و نیاز روز افزون انواع صنایع بزرگ و کوچک به انواع فرآورده های این ماده معدنی در آینده ای نزدیک پیش بینی می شود که میزان  فرآورده های مورد نیاز کشور به بیش از 10000 تن در سال برسد که با این ترکیب در صورتیکه خواسته باشیم در این مورد خودکفا گردیم علاوه بر آنکه معادنی را باید کشف کنیم که نه تنها حداقل بیش از 50000 تن ماده معدنی در سال بهره برداری داشته باشند بلکه تکنولوژی لازم جهت فرآوری انواع محصولات پیچیده مورد نیاز صنایع مختلف را نیز باید داشته باشیم تا قادر باشیم محصولات و فرآورده های متنوع و مختلف بر را خودمان تولید کنیم و اهمیت موضوع از آنجا معلوم می شود که بزرگترین و مهمترین و معروفترین معدن بر کشور که همان معدن قره گل است کلاً حدود 50000 تن ذخیره دارد که آنهم تاکنون حدود 30000 تن آن با تحمل مشکلات فروان استخراج شده که تازه بقیه هم طی سالهای آتی استخراج خواهد شد . همانطور که ملاحظه می شود تنها یکسال ماده معدنی بر مورد نیاز ما برابر کل ذخیره تنها معدن بر فعال کشور یعنی معدن قره گل است این امر می رساند که با توجه به ناشناخته ماندن ذخایر معدنی بر تاکنون، از این به بعد تا چه اندازه باید سرمایه و وقت و انرژی صرف اکتشاف این ماده معدنی با ارزش بنمائیم بنابراین از آنجا که تاکنون کلیه فعالیتهای چی جویی و اکتشافی انجام شده آنهم با آنهمه صرف وقت ، انرژی و سرمایه در پیدا نمودن حتی یک معدن کوچک اقتصادی کوچکتر از قره گل عقیم و بی نتیجه بوده است ، لذا ضمن اینکه از ایک طرف باید فکر کرد که چرا و چگونه آنهمه برنامه های اکتشافی که نوعاً توسط بعضی از اکتشافگران با تجربه نیز انجام شده بی نتیجه بوده است از طرف دیگر نیز باید نتیجه گرفت که یا روش های بکار گرفته شده اکتشافی اشتباه بوده است و یا اینکه اصولاً اکتشاف این نوع مواد معدنی نیاز به یک سری اطلاعات و دانسته هایی دارد که از ویژگیهای خاص برخوردار است که احیاناً به آنها توجه نشده و یا اینکه شاید بدلیل پیچیدگی اکتشافی خاص این ماده معدنی اصولاً روش های سنتی بکار گرفته و اکتشاف قدر به پاسخگویی لازم و کافی جهت دسترسی به این ماده معدنی خاص نبوده اند . از این رو لازم است تا کلیه عوامل کنترل کننده زمین شناسی ، ژئوشیمیایی ، اکتشافی و سایر عوامل علمی و فنی دیگر در ارتباط با اکتشاف صحیح و کاآمد این ماده معدنی مجدداً مورد بازنگری و بررسی جدی قرار بگیرند تا بلکه توفیقی در امر اکتشاف ذخایر جدیدتری از این نوع مواد معدنی عاید گردد . 2-تاریخچه : ترکیبات بر از نظرقدمت شناخت در جهان دارای تاریخ کهنی نیستند، این امر می تواند به دلائل گوناگون باشد ،از جمله اینکه اصولاً و ماهیتاً این ترکیبات امکان کاربرد در صنایع بسیار ابتدایی و مقدماتی تمدن های اولیه بشری را نداشته و اگر هم نوعاً بطور جزیی می توانسته اند مورد استفاده قرار گیرند اما عدم شناخت معدنکاران و صنعتکاران دنیای باستان نسبت به خواص آن باعث عقیم ماندن کاربرد آنها در صنعت می شده است . معهذا این ماده معدنی در دنیای شرق خیلی زودتر و بیشتر از دنیای غرب مورد شناسایی و استفاده قرار گرفته بوده است . بطور دقیق و مشخص معلوم نیست که این ماده معدنی برای اولین بار در کدام کشور کشف و مورد کاربرد واقع گردیده است ولی از آثار و شواهد موجود بر می آید که ایرانیان قدیم حداقل جزو اولین افرادی بودند که این ماده معدنی را مورد شناسایی قرار دادند و کاربرد اولیه آنرا در صنعت از جمله خاصیت کمک ذوب بودن آنها را در ذوب فلزات کشف کرده اند . در ایران از قدیم ترکیبات بر را بنام بوره مورد استفاده قرار می داده اند . همانطور که از ظاهر کلمه پیداست واژه بوره بسیار شبیه به واژه بورون (Boron) در زبان انگلیسی است که امروزه کلمه متداول عنصر بر و کانیهای مربوط به آن در دنیای امروز است . لذا بنظر می رسد که با توجه به ریشه لاتین نام این عنصرو شباهت آن به واژه معمول  و مورد استفاده آن در ایران قدیم و اینکه واژه دیگری غیر از واژه ایرانی بوره از زبانهای کشورهای دیگر در شکل دادن نام این عنصر دخالت نداشته اند می توان نتیجه گرفت که با احتمال بسیار زیاد ایران اولین کشوری بوده است که این عنصر و ترکیبات آنرا مورد شناسایی قرار داده و نوعاً در صنعت از آن بهره می برده است . کلمه بوره که معرب آن بورق نامیده می شود در زبان های فرانسه و انگلیسی ، بوراکس BORAX ، در زبان آلمانی BORASAURES و در زبان ایتالیایی BORACE نامیده می شود . به احتمال زیاد لغت بوره از کلمه ایرانی و باستانی بورک (BORAK) به معنی کپک روی نان های کهنه گرفته شده است . بوره نام یک دسته از بورات ها ، بی کربنات ها و کربنات ها نیز بوده است . گاهی هم به بوره نام شوره اتلاق کرده اند . از قدیم الایام و از زمان باستان نیز مواد معدنی بر گر چه بدلیل نوع کاربرد آنها در صنایع بویژه در ذوب فلزات و ریخته گری غالباً جایگزین نداشتند اما از جمله مواد معدنی معمولی و شناخته شده مثل سایر مواد معدنی نظیر طلا، مس ، آهن و غیره نبودند که همگان با آن آشنایی داشته باشند . از طرف دیگر گر چه این مواد معدنی نوعاً بخاطر عدم امکان جایگزینی توسط مواد معدنی دیگر دارای کاربری انحصاری بودند اما در عین حال از نظر کمی مورد مصرف زیادی با توجه به محدودیت کاربرد آنها در صنایع قدیمی نداشتند لذا خیلی هم مهم نبود که مثل مواد معدنی دیگر که دارای کاربری فراوان بودند تعداد معادن مربوط به آنها زیاد نباشد اما این امر در حال حاضر بگونه دیگریست بدین معنی که تعداد بسیار زیادی از صنایع بزرگ و کوچک هستند که به میزان زیادی وابسته به کاربرد مواد معدنی بر هستند بطوریکه بدون وجود آنها از آنجا که این نوع مواد معدنی جایگزین ندارند ساخت بسیاری از مصنوعات دچار وقفه و نقص می شود لذا پر واضح است که گرچه لزوم کشف ذخائر معدنی بردار در قدیم چندان مطرح نبود ولی امروزه بنابر دلائلی که ذکر شد کشف آنها با توجه به اهمیت و ارزش افتصادی فراوانی که این نوع مواد معدنی دارند از اهمیت فراوانی برخوردارند . با توجه به اینکه انواع رسوبات آبی این نوع مواد معدنی که معمولاً بصورت شوره که عمدتاً از جنس براکس و اولکسیت  ( برات آبدار سدیم و کلسیم-سدیم دار بر) بوده و براحتی در سطح زمین رخنمون پیدا می کنند غالباً زودتر و راحت تر در معرض دید قرار می گیرند و در عین حال بعلت خلوصاین نوع مواد دارای کاربردی مستقیم تری نسبت به سایر انواع آن می باشند لذا تصور می شود که اولین آشنایی افرادی که مبادرت به استفاده از مواد معدنی بر نموده اند به احتمال قریب به یقین از انواعی از این ماده معدنی بوده است که در بالا توضیح داده شد، چرا که انواع سنگی این نوع مواد معدنی بندرت در روی زمین خودشان را نشان می دهند ، مگر اینکه سایر عوامل زمین شناسی که مهمترین آنها عامل تکتونیکی می تواند باشد باعث بیرون زدگی آنها شده باشد که از شاخص ترین شاهد مثال های این نوع آثار و شواهد ، کانی سازی بیرون زده شده کانسار قره گل را می توان نام برد . این کانسار که در حال حاضر بزرگترین و مهمترین معدن بر در کشور است اولین بار در سال 1351 توسط بخش خصوصی شناسایی و بلافاصله مورد بهره برداری قرار گرفته است . از سایر نشانه های معدنی بر در کشور اندیس های معدنی محمد آبااوریون جنوب سبزوار، خاتون آباد شهر بابک کرمان که خیلی زودتر و پیش تر از کانسار قره گل مورد شناسایی واقع شده بوده اند و نیز نشانه های معدنی دیگر بر نظیر ندوشن تفت یزد ، کفه نوق و کشکوئیه رفسنجان ، عشین شمال انارک، ایستی سو شمال دریاچه ارویمه ، میانج و قرهآغاج و اورجک و رز (سیدلر) و حمزه خان زنجان را می توان نام برد .      -