اکتشافات ژئوشیمیایی ناحیه شمال هوره (شهرکرد)

توضیحات

مقدمه منطقه هوره در 40 کیلومتری شمال شهرکرد واقع می باشد که در حاشیه شرقی رودخانه زاینده رود منطقه ای به مساحت حدود 20 کیلومتر مربع جهت اکتشافات ژئوشیمیایی انتخاب و طی عملیات صحرائی زیر پوشش اکتشافات چکشی و ژئوشیمیایی و کانی سنگین قرار گرفته است. منطقه مذکور دارای اندیس های متعددی از کانی سازی مس همراه با پراکندگی هائی از سرباره های کوره های قدیمی فراوانی است که در امتداد بخش مرکزی منطقه با روند شمال غرب - جنوب شرق گسترش دارند. منطقه مذکور با توجه به میزان فرسایش سالیانه و میزان رطوبت و بارندگی قابل توجه خود محیط مناسبی جهت اکتشافات ژئوشیمیایی توام با کانی سنگین را فراهم ساخته است. میزان تخریب و فرسایش بویژه در نیمه شمالی به مراتب بیشتر از نیمه جنوبی منطقه است. طی برنامه پیش بینی شده ابتدا پیشنهاد گردید که حاشیه شرقی رودخانه زاینده رود واقع در شمال شرق هوره زیر پوشش اکتشافات ژئوشیمیایی بوسعت 20 کیلومتر مربع قرار گیرد و سپس در صورت مثبت بودن نتایج اکتشاف، حاشیه غربی رودخانه نیز مورد اکتشاف واقع شود. طی عملیات صحرائی حدود 55 نمونه ژئوشیمی از رسوبات ریز دانه آبراهه ای stream sediment و 24 نمونه کانی سنگین از بخش رسوبات درشت دانه رودخانه ای Alluvium  به علاوه حدود 14 عدد نمونه سنگ از رخساره ها و نقاط آلتراسیون برداشت گردیده است. علاوه بر این طی عملیات صحرائی کلیه برداشت های صحرائی نظیر مطالعات ساختمانی، اندازه گیری شیب و گسل و مطالعه نقاط آلتراسیون با استفاده از عکس های 1:20000 نیز صورت گرفته است. در گزارش حاضر نتایج حاصل از مطالعات صحرائی، آنالیزهای مختلفه آزمایشگاهی با استفاده از محاسبات و تعبیر و تفسیرهای ژئوشیمیایی به همراه نقشه های مختلفه نمونه برداری، محتوی آنومالی و زمین شناسی ارائه می گردد.   تشکرات بدینوسیله از آقای مهندس یوسفی معاونت محترم اداره کل معادن و فلزات استان چهارمحال و بختیاری و آقای مهندس سالم کارشناس آن اداره کل که با فراهم آوردن تسهیلات لازم، کمکهای بی شائبه ای را در جهت اجرای هر چه بهتر عملیات صحرائی فراهم آورده اند تشکر و قدردانی به عمل می آید. از آقایان مهندس هراتی مدیر عامل شرکت خدمات اکتشافی کشور و مهندس وثوق زاده، که امکانات اجرائی طرح را فراهم ساخته اند و همچنین کارکنان بخش خدمات، اداری، حسابداری، تایپ و غیره که همه گونه همکاری و مساعدت را نیز به عمل آورده اند تشکر می گردد. از آقای سید جمال الدین رضوانی که در کلیه مراحل عملیات صحرائی و دفتری شرکت داشته اند نیز سپاسگزاری می شود. موقعیت جغرافیایی منطقه منطقه مورد اکتشاف درضلع شمالی روراندگی زاگرس و حاشیه رودخانه زاینده رود قرار دارد. مختصات جغرافیایی منطقه عبارتست از:  50  55 تا 32  37 50  55  تا30  32  34 50  51  30  تا 32 37  50  51 30  تا 32  34 30 آب و هوای منطقه بیشتر از نوع کوهستانی با زمستان های سرد و تابستان های ملایم می باشد و میزان بارندگی منطقه نسبت به مناطق مرکزی ایران در سطح بالاتری قرار دارد. نزدیک ترین مرکز انسانی به منطقه اکتشاف بخش هوره واقع در 2 کیلومتری جنوب غرب منطقه است. راههای ارتباطی منطقه شامل جاده آسفالته درجه 3 که شهر سامان را به هوره و سد کوهرنگ در حاشیه زاینده رود وصل می نماید و علاوه بر این تعدادی جاده های شوسه فرعی مراکز روستائی را به شهرکرد مرتبط می سازد. توپوگرافی منطقه طبعیت کاملی از سیستم فرسایشی رودخانه زاینده رود دارد بطوریکه کلیه شبکه های آبراهه ای روندی شرقی و غربی دارند و تماماً به حوضه رودخانه زاینده رود می ریزند. اختلاف ارتفاع بین بلندترین نقطه منطقه و سطح آب رودخانه زاینده رود که پست ترین سطح منطقه است، 368 متر بوده که این اختلاف ارتفاع مبین میزان فرسایش و فعالیت رودخانه است.   زمین شناسی عمومی منطقه مورد اکتشاف از نظر چینه شناسی عموماً متعلق به سری رسوبات ژوراسیک می باشد که بصورت رخساره های مختلفه ای از کنگلومرا، شیل، ماسه سنگ، ماسه سنگ آهکی، سیلتستون و غیره می باشد که بطرف شمال، منطقه رسوبی بتدریج تبدیل به رخساره متامورفیسم در حد گنایس می گردد. تغییر رخساره رسوبی به متامورفیک با افزایش درجه حرارت همراه است بطوریکه از جنوب به شمال از میزان سنگهای رسوبی چون شیل و ماسه سنگ بتدریج کم و حداقل به رخساره متامورفیسم فیلیت، شیست، و بالاخره گنایس که کلیه نواحی شمالی منطقه اکتشاف بویژه شمال شرق منطقه را در بر می گیرند. در بخش سنگهای گنایسی که در ناحیه شمال شرق گسترش بیشتری دارند، تفریق کانیهای کوارتز فلدسپات از دیگر کانیهای تیره چون بیوتیت و آمفیبول باندهای نسبتاً ضخیم و خالص از کوارتز فلدسپات ایجاد کرده است. در نقاطی که این تفریق بصورت کامل بوجود آمده است گنایس چشمی و بندی از گسترش بیشتری برخوردار است، بطور کلی درجه دگرگونی و فاسیس سنگ شناسی مناطق مختلفه از جنوب به شمال منطقه به شرح زیر است:    1-      ناحیه اپی: همراه با سنگهای شیستی سریسیت دار و کلریت دار 2-      ناحیه مزو: گنایس های دو میکا 3-      ناحیه کاتا: گنایس های بیوتیت دار که در سطح منطقه بصورت گنایس های چشمی جلوه گر شده است. با توجه به گسترش گارنت در بخش شمالی منطقه اکتشاف که از مطالعه نمونه های کانی سنگین حاصل گشته است عیار گارنت در نمونه های این منطقه عبارتند از 1932 گرم در تن نمونه شماره 539،  1868 گرم در تن نمونه شماره 544، 900گرم در تن نمونه شماره 510 و بالاخره 595 گرم در تن نمونه شماره 543 و بقیه نمونه ها در کل سطح منطقه دارای عیاری زیر یک گرم در تن (p.p.m) هستند، می توان هماهنگی لازم را بین کانیهای رخساره دگرگونی آمفیبولیت را در این بخش معلوم نمود و محدوده ایزوگراید Isograde مربوط به رخساره دگرگونی آمفیبولیت و گرین شیست را ترسیم کرد. در نتیجه در بخش شمالی خط مذکور رخساره Amphibolite faces با تجمع کانیهای گارنت، بیوتیت، فلدسپات و کوارتز و در بخش جنوبی خط، رخساره Green Schist Faces با هماهنگی و تجمع کانیهای کلریت، کوارتز، آلبیت و بیوتیت و یا احتمالاً رخساره کم فشار Albite – epidote hornfels faces  قرار دارند. این دو رخساره با جنس سنگهای منطقه تطابق کامل داشته و درجه متامورفیسم بتدریج از جنوب به شمال افزایش تدریجی و در نتیجه تغییرات رخساره دگرگونی را بدنبال دارد. در بخش جنوبی منطقه در شرق رودخانه زاینده رود خارج از محدوده اکتشاف مشرف به روستای هوره عدسیهایی از ذغال بین لایه های شیلی، شیستی، تشکیل شده اند که گسترش پاره ای از آنها به چند متر رسیده و بصورت عدسی رخنمون دارند. ذغال ایجاد شده دارای ناخالصی هائی از ماسه سنگ و غیره است. در بخش شمال غرب منطقه اکتشاف لایه هایی از آهک قرمز متمایل به قهوه ای وجود دارد که بصورت دگرشیبی بر روی شیلهای ژوراسیک قرار گرفته اند. سن آهک های مذکور می تواند کرتاسه زیرین باشد. رسوبات دوران چهارم در منطقه متعلق به رسوبات رودخانه ای و رسوبات مئاندری در حاشیه رودخانه زاینده رود، و رسوبات تراسهای رودخانه ای زاینده رود که در حاشیه های کناری آن بوجود آمده اند و بالاخره رسوبات نرم در حد سیلت در حاشیه های آبراهه ای فرعی و بخشهای مسطح مشرف به رودخانه زاینده رود می باشد که ایجاد مناطق مناسبی جهت کشاورزی را کرده اند.   اکتشافات ژئوشیمیایی فرسایش فیزیکی و شیب توپوگرافی نسبتاً شدید، سبب تمرکز رسوبات در آبراهه های اصلی و فرعی جهت برداشت نمونه های رودخانه ای Stream sediment گردیده است لذا طرح نمونه برداری ژئوشیمیایی و کانیهای سنگین با توجه به موقعیت آبراهه ها و وسعت منطقه مورد اکتشاف پیش بینی گردیده است. تراکم نمونه های ژئوشیمی در هر کیلومتر مربع تقریباً 2 نمونه و کانی های سنگین 1 نمونه می باشد. فواصل متوسط بین نمونه ها در طول آبراهه ها نیز تقریباً 200 متر است . محل برداشت نمونه های کانی سنگین در مدخل آبراهه های اصلی است. جهت برداشت نمونه های ژئوشیمی ابتدا نمونه را از الک 16 مش عبور داده و پس از حذف بخشی روی الک، باقیمانده را حدود 200 سانتیمتر مکعب (زیر الک) در کیسه پلاستیک با شماره مربوطه بسته بندی کرده و جهت آماده سازی به کمپ آورده می شود. یکی از نتایج مطالعه کانیهای سنگین در اکتشاف ژئوشیمیایی تائید ارتباط مستقیم بین آنومالیهای عنصری و آنومالیهای کانیهای مربوطه است، لذا برداشت نمونه های کانی سنگین نه فقط به جهت شناخت نوع کانیهای موجود در منطقه مورد اکتشاف، بلکه به جهت کنترل آنومالیهای ژئوشیمیایی نیز می باشد که از محاسبه بر روی نتایج آنالیزهای عنصری حاصل گشته اند. حجم رسوبات برداشتی برای مطالعه کانیهای سنگین 2 تا 4 لیتر پس از عبور از الک 2 میلیمتر بوده که در کیسه های پلاستیکی بسته بندی و شماره گذاری می شوند و طبق چارت شماره 1 مورد آماده سازی و مطالعه قرار می گیرند.   آماده سازی نمونه ها کلیه نمونه های ژئوشیمی و کانی سنگین قبل از تحویل به آزمایشگاه ها مراحل مختلف آماده سازی زیر را طی می نماید، نمونه های ژئوشیمی پس از عبور از الک 80 مش به مقدار 20 سانتیمتر مکعب از بخش 80 برداشت و جهت آنالیز جذب اتمی برای سه عنصر مس، سرب و روی مورد آزمایش قرار گرفته اند که نتایج حاصل در بخش ضمیمه آمده است. کانیهای سنگین طبق چارت شماره 1 پس از برداشت از زمین حجم سنجی گردیده و سپس به طریق لاوک شوئی مورد شستشوی و کنسانتره شدن قرار می گیرند. پس از پایان مرحله لاوک شوئی و خشک شدن، نمونه باقیمانده را حجم سنجی نموده و به مقدار 10 سانتیمتر مکعب از آنرا جهت برموفرم گیری انتخاب و پس از عبور از مایع سنگین برموفرم به دو بخش کانیهای سبک و سنگین تقسیم و سپس مراحل مگنتیت گیری بر روی بخش سنگین آن اعمال می گردد. نتیجه نهائی مگنتیت گیری تبدیل بخش سنگین به سه گروه، AA: شامل کانیهای با خاصیت مغناطیسی بالا مگنتیت (Magnetite) و بخش Av :که مقدار آهن کمتری در ساختمان خود دارند نظیر هماتیت، پیروکسن، آمفیبول و غیره و بالاخره گروه کانیهای غیر مغناطیس که فاقد یون آهن هستند مانند آپاتیت، زیرکن، روتیل و غیره تقسیم می گردند. هر گروه به طور مستقل زیر بینوکولر مورد مطالعه کانی شناسی قرار گرفته و در نهایت در صد هر کانی در نمونه مورد مطالعه بر حسب p.p.m  یا گرم در تن محاسبه و بر روی نقشه محتوی شماره 4 ارائه شده است. تعداد 14 عدد نمونه سنگ از رخساره های مختلف سنگی و نقاط آلتراسیون برداشت گردیده است که طبق لیست پیوست پاره ای از آنها جهت آنالیزهای مختلف اشعه مجهول، اسپکترومتری، مقطع صیقلی و سنگ شناسی ارسال گردیده است که نتایج حاصل از آزمایشات فوق الذکر در تعبیر و تفسیر بکار خواهد رفت.