دانشمند فرانسوی در گفتگو با ایرنا: حیات روی سیارات دیگر می تواند متفاوت از زمین باشد

به گزارش روز یکشنبه خبرنگار علمی ایرنا، کهکشان ما تا جایی که می دانیم حدود 300 تا 400 میلیارد ستاره دارد. بر اساس دانسته های فعلی، می‌توان گفت از هر شش ستاره در کهکشان راه شیری یکی احتمالا در مدار خود صاحب یک غول گازی مشتری مانند است و دو سوم این تعداد می‌توانند میزبان دنیاهایی مشابه زمین باشند. با همین حساب می شود احتمال داد که کهکشان ما ممکن است صاحب بیش از 100 میلیارد سیاره باشد. سیاراتی که زمین ما هم یکی از آن هاست. یکی از آن هایی که شاید روزی روی آن حیات یا دستکم آثاری از وجود آن را پیدا کنیم.
«آن-ماری لاگرانژ» (Anne-Marie Lagrange) اخترفیزیکدان برجسته فرانسوی و از محققین شناخته شده سیارات فراخورشیدی است که اخیرا به دعوت دانشکده فیزیک دانشگاه تهران برای اولین بار به ایران سفر کرد. پروفسور لاگرانژ در طول اقامتش در تهران در گفتگوی اختصاصی کوتاهی با خبرنگار علمی ایرنا شرکت کرد و به پرسش ها پاسخ داد. 

ایرنا: یافتن نشانه های حیات در سایر سیارات دغدغه بسیاری از پژوهشگران شده است، دانشمندان حوزه نجوم چه انتظاری در این زمینه دارند؟ 
لاگرانژ: اگر هدف ما از این جستجو یافتن سیارات قابل سکونت است، باید به جاهای زیادی نگاه کنیم؛ نزدیک ترین پراکسیما قنطوروس نزدیک ترین ستاره به منظومه ماست که طبیعتا خیلی دوست داریم چیزهای بیشتری در مورد آن بدانیم. اما نباید به نگاه کردن به اطراف خود اکتفا کنیم. منفعت دیدن سیارات دورتر این است که تنوع منظومه های مختلف را هم درک می کنیم. در نظر بگیرید که تا همین 30 سال پیش منظومه ما تنها الگوی شناخته شده از یک منظومه سیاره ای بود اما حالا می دانیم که منظومه های سیاره ای انواع و تنوع بسیار زیادی دارند.

ایرنا: اساسا پژوهشگران در مطالعات خود به دنبال چه منظومه هایی هستند؟
لاگرانژ: این اصلا سوال آسانی نیست. پاسخ به آن به توضیحات فراوانی بستگی دارد. مثلا برخی از محققین به یافتن سیاراتی علاقه دارند که در فاصله مناسب از ستاره های خود قرار دارند. جایی که شرایط مناسب برای پیدایش حیات روی آن ها می تواند فراهم شود. یعنی نه آنقدر دور هستند که یخ بزنند و نه آنقدر نزدیک که سطح آن ها داغ و سوزان باشد. در مقابل، برخی محققان هم هستند که هدفشان یافتن انواع هرچه بیشتری از سیارات و درک چگونگی به وجود آمدن آن هاست.

ایرنا: در مورد امکان وجود حیات زمینی و یا شرایط آن در سایر سیارات چه نظری دارید؟ 
لاگرانژ: من شخصا به چیزهایی مثل یوفو باور ندارم اما معتقدم که حیات روی سیاره ای دیگر بجز زمین بسیار ممکن است. هرچند معتقدم حیات روی هر سیاره ای می تواند روند تکامل متفاوتی را طی کند. به علاوه تعریف ما از حیات هم مهم است. پیدایش حیات روی سیاره زمین به چندین میلیارد سال پیش باز می گردد اما ظهور حیات هوشمند دستکم با تعریفی که ما از هوشمندی داریم، تنها کسر کوچکی از این مدت را شامل می شود.

**تلسکوپ های فضایی جدید
ایرنا: سال میلادی 2018 آخرین سال فعالیت تلسکوپ فضایی کپلر بود؛ یکی از مهمترین ابزارهای رصدی دنیا که نقش بسیار پررنگی در کشفیات فضایی داشت. به علاوه تلسکوپ هابل نیز با مشکلات فنی متعددی دست و پنجه نرم کرد. با توجه به این قبیل مشکلات، چه سرنوشتی در انتظار مطالعات فراخورشیدی است؟
لاگرانژ: در طول دو سال آینده، ما صاحب ابزارهای جدیدی برای رصد آسمان خواهیم شد. تلسکوپ فضایی TESS که همین چند وقت پیش توسط ناسا پرتاب شد و تلسکوپ CHEOPS را هم که به زودی پرتاب خواهیم کرد. به علاوه تا دو سال دیگر سرانجام می توانیم منتظر پرتاب تلسکوپ فضایی جیمز وب باشیم. در این فاصله هم اطلاعات جمع آوری شده زیادی از کپلر داریم که زمان زیادی برای آنالیز می خواهد.

**جستجو بدون تلسکوپ
ایرنا: تجهیزات نقش و تاثیر زیادی در مطالعات آسمانی دارند. 
لاگرانژ: برای مطالعه آسمان، اگرچه تجهیزات نقش حیاتی دارند، لزوما همه چیز نیستند. ما در دنیایی زندگی می کنیم که شما می توانید اطلاعات مورد نیاز خود را حتی اگر تلسکوپ و تجهیزات مورد نیاز را نداشته باشید، تهیه کنید. برای مثال رصدخانه ما در شیلی سیاستی موسوم به سیاست آسمان باز (Open Sky) دارد؛ سیاستی که براساس آن هر کس در دنیا می تواند برای رصد آسمان از طریق تلسکوپ های آن رصدخانه درخواست دهد. سپس ما تمام اطلاعاتی را که هر کس در جریان رصد خود دریافت می کند، ذخیره و پس از یک سال به صورت عمومی منتشر می کنیم تا همه بتوانند به این اطلاعات دسترسی پیدا کنند. این کار موجب شده است تا شاهد تولید تعداد قابل توجهی مقاله علمی با استفاده از همین اطلاعات در سراسر دنیا باشیم. در نتیجه می بینید که حتی اگر تلسکوپ مناسب را در کشور یا محل زندگی خود نداشته باشید، همچنان امکان دسترسی به اطلاعات وجود دارد. فراموش نکنیم که همین حالا هم در سراسر دنیا محققان زیادی هستند که واقعا هیچ وقت به رصدخانه سر نمی زنند اما با دسترسی به همین اطلاعات جمع آوری و منتشر شده کار تحقیقات را پیش می برند.

**جستجو در آسمان و منافع عمومی
ایرنا: تحقیق در زمینه سیارات فراخورشیدی چه منافع عمومی و ملموسی دارد؟ 
لاگرانژ: از نظر من، پیشرفت علم و افزایش دانش در همه حوزه ها مثل اخترشناسی که اتفاقا در ایران هم سابقه دیرینه ای دارد، در درجه اول مستقیما منافع عمومی را برآورده می کند. این درست است که مثلا وقتی ما سیارات فراخورشیدی را جستجو می کنیم شاید تاثیر مستقیم این تحقیقات را در زندگی فردی حس نکنیم اما افزایش دامنه دانش بشری در نهایت به نفع جامعه تمام می شود. افزون بر این، می توان به تاثیر توسعه تکنولوژی های جانبی در نتیجه بسیاری از این تحقیقات هم اشاره کرد. 

ایرنا: لطفا توضیح دهید. 
لاگرانژ: بسیاری از تکنولوژی هایی که این روزها در زندگی هر روزه از آنها استفاده می کنیم، در حقیقت برای تحقیقات علمی توسعه داده شده اند. یعنی اگر این تحقیقات نبود شاید این تکنولوژی ها هم توسعه پیدا نمی کرد. مثلا ما برای افزایش کیفیت تصاویری که از سیارات خورشیدی می گرفتیم تکنیکی را توسعه دادیم به نام اپتیک سازگار(Adaptive optics) که در اصل شگردی است برای بهبود کارایی سیستم‌های نوری با کاهش اثر اعوجاج جبهه موج در جو زمین. این تکنیک ابتدا سال 1950 توسط آمریکایی ها برای استفاده نظامی تولید شد اما ما در دهه 90 میلادی در ستاره شناسی آن را به کار بردیم و توسعه دادیم. این تکنیک توسعه یافته حالا در حوزه پزشکی هم از جمله برای تصویربرداری از پرده شبکیه چشم استفاده می شود. همچنین در آزمایشگاه من کسانی هستند که سیستم هایی را برای ستاره شناسی توسعه داده اند و این سیستم ها حالا در ماهواره ها برای مطالعه تغییرات اقلیمی کره زمین استفاده می شوند. این قبیل مثال ها فراوان است.

پروفسور آن ماری لاگرانژ متولد 1962 در فرانسه از اوایل دهه 90 قرن بیستم میلادی پژوهش های خود را در زمینه سیارات فراخورشیدی با استفاده از تصاویر مستقیم و ابزارهای دقیق نوری آغاز کرد. 
لاگرانژ در اولین دهه قرن بیستم بیشتر روی فعالیت هایی تمرکز کرد که شامل مطالعه بر سیارات غول پیکر در حوالی ستاره های جوان بود، از دیگر فعالیت های وی می توان به مشاهده مستقیم یک سیاره خارج از منظومه شمسی نزدیک کوتوله قهوه ای با استفاده از ابزارهای دقیق نوری اشاره کرد. وی جوایز علمی بسیاری از جمله جایزه دانشمند زن سال فرانسه (2011) را کسب کرده و از سال 2013 عضو فرهنگستان علوم فرانسه است.
علمی **م.ج** 2017

انتهای پیام /* 

 تاریخ خبر: 1397/11/07