با رد احتمال سقوط شهاب‌ سنگ؛ سانحه برخورد «گوی‌های نورانی» در بابل و مشکین‌شهر منشاء زمینی دارد

با رد احتمال سقوط شهاب‌ سنگ؛ سانحه برخورد «گوی‌های نورانی» در بابل و مشکین‌شهر منشاء زمینی دارد خبرگزاری دانشجویان ایران - تهران سرویس علمی تحقیقات یک تیم بین‌المللی نشان داد: حادثه برخورد گوی‌های نورانی در شهرستان‌های بابل و مشکین‌شهر در ماه‌های اخیر منشاء “زمین شناختی” داشته است. به گزارش سرویس علمی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، در تاریخ ‌١٢ دی ماه سال جاری گزارشی مبنی بر برخورد یک شهابسنگ با ساختمانی در یک روستای شهرستان بابل منتشر شد. گزارشهای شاهدان حادثه نشان از آن داشت که این حادثه با انفجاری مخرب با صدایی بسیار بلند، لرزش زمین، و رویت نوری غیر طبیعی درون منزل مسکونی آسیب‌دیده همراه بوده و به گفته شاهدان همزمان، گویی نورانی به رنگ قرمز و با قطر حدود ‌٢ متر در میان حیاط معلق مانده و جرقه‌هایی از آن به خارج پرتاب می‌شده است. در این حادثه که به تخریب ‌٥٠ درصدی واحد مسکونی منجر شده، پسر بزرگ خانواده که پیش از سایرین به حیاط منزل آمده بود نیز از ناحیه دست و صورت دچار سوختگی سطحی شد اما صدمه دیگری از سوی خانواده ساکن در منزل گزارش نشده است. ساکنان منطقه نیز تا شعاع چند صد متری لرزش زمین را احساس کرده‌اند و یکی از آنها رویت گویی نورانی را پیش از انفجار گزارش کرده است. در پی انتشار خبر این سانحه از طریق منابع خبری داخلی و خارجی، مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی علاقمند به مطالعات شهاب‌سنگها از جمله بخش شهاب‌شناسی ناسا و دانشگاه شیکاگو جهت کسب اطلاعات بیشتر با مراکز نجومی کشور تماس گرفتند. بلافاصله پس از انتشار این اخبار گروهی از کارشناسان ماهنامه نجوم جهت کسب اطلاعات دقیقتر در محل حادثه حاضر شده و به تهیه گزارش و تصویر و گفت‌وگو با شاهدان محلی پرداختند. پوریا ناظمی، دبیر بخش اخبار سایت نجوم و عضو این تیم تحقیقاتی در گفت‌و‌گو با خبرنگار سرویس علمی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) با تاکید بر این‌که تحقیق در زمینه این سانحه با همکاری متخصصان خارجی همچنان ادامه دارد خاطرنشان کرد: در این مرحله از تحقیقات با قطعیت می‌توان اعلام کرد که این حادثه در اثر برخورد شیی فرازمینی - نظیر شهابسنگ- به وجود نیامده بلکه منشاء زمین شناختی دارد. به گفته وی، گروه تحقیق هیچ نشانه‌ای از بقایای به جا مانده از یک شهابسنگ یا حفره ناشی از برخورد آن یا هر نشانه‌ای که دال بر وقوع برخورد خارجی باشد پیدا نکرده و بررسی نوع و نحوه خساراتی که به منزل وارد شده حاکی از داخلی بودن منبع انرژی عامل انفجار است ولی با بررسی دقیق سیستم لوله‌کشی و سایر وسایل احتمال دخالت پدیده‌های عادی نظیر انفجار ناشی از نشت گاز یا موارد مشابه کاملا منتفی است. ناظمی تصریح کرد: پس از آنکه مساله برخورد شهابسنگ یا هر پدیده دیگر (از جمله پدیده‌هایی با منشا مصنوعی) رد شد، تیم تحقیق ایرانی با دکتر آندری اولخواتو ( Andrei Ol'khvatov ) پژوهشگر روسی که سالهاست به تحقیق بر روی پدیده‌های مشابه گویهای نورانی با منشا زمین شناختی می‌پردازد، تماس گرفت. وی برای این پدیده و پدیده‌های مشابه از اصطلاح “شهابهای ژئوفیزیکی” (Geophysical meteor) و یا Geometeor استفاده می‌کند. براساس نظر وی، این گونه پدیده ها تا حد کمی شناخته شده‌اند و توضیحات اندکی در خصوص مکانیسم تشکیل آنها وجود دارد. اما داده های جمع آوری شده حاکی از آن است که در اکثر موارد این پدیده به شکل گویهای نورانی پرانرژی و سریع ظاهر می‌شود. عضو شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران افزود: بررسیهای آماری انجام شده توسط دکتر اولخواتو نشان می‌دهد این پدیده‌ها (شهابهای ژئوفیزیکی) در شرایط زمین شناختی خاصی رخ می دهند. دکتر اولخواتو به همراه تیم ایرانی به بررسی وضعیت آب و هوای منطقه در ساعات قبل و بعد از حادثه و با استفاده از داده‌های ثبت شده در ایستگاههای هواشناسی نزدیک محل (بابلسر و قائم شهر) و بررسی تصاویر ماهواره‌ای که دقایقی قبل و بعد از زمان این حادثه تهیه شده است پرداختند و مشخص شد اگرچه در زمان وقوع این حادثه هوا بدون ابر بوده است اما بلافاصله پس از این رخداد بر تراکم ابرها در محل حادثه افزوده شده که تغییر آب و هوایی یکی از نشانه‌های همراه پدیده شهابهای ژئوفیزیکی به شمار می‌رود. ناظمی درباره نحوه تشکیل گوی ‌نورانی مشاهده شده که منبع انفجار عنوان شده، اظهار کرد: در این زمینه فرضیه‌های مختلفی وجود دارد که بر اساس یکی از آنها، این گوی می‌تواند از به دام افتادن ملکول‌های یونیزه(پلاسما) ناشی از آزاد شدن انرژی درونی زمین در ساختاری کروی ایجاد شده باشد. این پژوهشگر نجوم با اشاره به نزدیکی زمان وقوع حادثه بابل با زلزله بم و تشدید فعالیت‌های لرزه‌یی در ماه‌های اخیر خاطر نشان کرد: احتمال ارتباط بین شهاب‌های ژئوفیزیک و فعالیت گسل‌ها وجود دارد. با این حال نمی‌توان این مساله در حد یک فرضیه اثبات نشده است. وی همچنین درباره حوادث مشابه‌ای که در ماه‌های اخیر در شهرستان‌های شمال کشور گزارش شده، گفت: ماهنامه نجوم در تاریخ دوم خردادماه ‌١٣٨٢ گزارشی از سقوط شهابسنگ در منطقه مرزن آباد مازندران دریافت کرد. گزارش شاهدان عینی از هوایی طوفانی خبر می‌داد که در میان طوفان و صاعقه، گلوله‌ای نورانی به رنگ سپید با سرعت به سوی دو درخت تنومند حرکت کرده و پس از برخورد، این درختها را با صدایی بلند شکسته و به مسیر خود ادامه داده است. در پی این حادثه اختلالاتی در سیستم برق رسانی منطقه گزارش شده بود. در اول بهمن ماه ‌١٣٨٢ نیز گزارش دیگری از وقوع چنین پدیده‌ای در روستایی نزدیکی مشکین شهر در استان اردبیل منتشر شد. در این حادثه نیز در یک شب طوفانی گوی نورانی با ابعادی بزرگتر از ماه کامل در آسمان ظاهر شده و پس از وارد آوردن خساراتی به یک منزل مسکونی در این روستا، ناپدید شده است. این حادثه باعث قطع چند ساعته برق در این روستا شده است. وی با اشاره به این‌که هر دو حادثه اخیر (مرزن آباد و مشکین شهر) در شرایط طوفانی رخ داده‌اند، اظهار کرد: تحقیقات انجام شده حاکی از وجود نشانه‌هایی مبنی بر وقوع پدیده موسوم به “صاعقه‌های توپی” رایج (Ball Lighting) است. در یک صاعقه معمولی، مولکولهای هوا که در مسیر تخلیه بار الکتریکی قرار دارند، یونیزه شده - و به حالت پلاسما تبدیل می‌شوند- و در اثر این پدیده، برای لحظاتی می‌درخشند و سپس به حالت عادی بر‌می‌گردند . اما در برخی شرایط خاص - که مشخصات آن دقیقا مشخص نیست - این پلاسما در ساختاری کروی به دام می‌افتد و در برخورد با اجرام دیگر انرژی عظیم ذخیره شده در خود را آزاد می‌کند که این آزاد سازی نیز همانند رعد و برق معمولی با صدایی بسیار بلند همراه خواهد بود. این پژوهشگر نجوم خاطرنشان کرد: در صاعقه‌های توپی براساس نوع گاز یونیزه شده، گوی‌هایی به رنگ سفید، قرمز یا سبز تشکیل می‌شود که قطر آنها بین چند سانتی‌متر تا ‌٥/١ متر متغیر است. این گوی‌ها معمولا اثر گرمایی چندانی ندارند ولی می‌توانند از موانعی نظیر دیوار عبور کرده و در داخل ساختمانها منفجر شوند. گزارش‌های متعددی هم از انفجار این گوی‌ها در داخل کابین هواپیماها منتشر شده است. ناظمی با اشاره به این‌که امکان تولید مصنوعی این صاعقه‌ها در آزمایشگاه وجود دارد، تاکید کرد: دانسته‌های ما درباره پدیده صاعقه‌های کروی نیز همانند پدیده صاعقه‌های ژئوفیزیکی بسیار اندک است. البته در حال حاضر موسسات تحقیقاتی مختلف از جمله مراکز زلزله‌شناسی آمریکا و روسیه و دانشگاه اسپانیا گروه‌های پژوهشی ویژه‌ای را به مطالعه در این زمینه اختصاص داده‌اند. مدیر بخش خبری سایت نجوم در ادامه با تاکید بر تفاوت حادثه بابل و حوادث مشکین شهر و مرزن آباد خاطر نشان کرد: علاوه بر این پدیده‌ها، پدیده نوری دیگری نیز وجود دارد که به نور زلزله موسوم است. براساس یک فرضیه - که در تماس‌های تیم تحقیقاتی ما با مرکز زلزله‌شناسی آمریکا نیز مطرح شد- قبل یا بعد از زمین‌لرزه‌های بزرگ نور خاصی در آسمان دیده می‌شود. در زمین‌لرزه اخیر بم نیز برخی شاهدان از بروز چنین پدیده‌ای در شب قبل از زلزله خبر داده بودند. ناظمی در پایان با درخواست از مردم که چنین پدیده‌هایی را به مسایل ناشناخته‌ای نظیر اشیاء پرنده ناشناس (بشقابهای پرنده) ارتباط ندهند از هموطنان تقاضا کرد در صورت مشابه چنین پدیده‌هایی از نزدیک شدن و دست زدن به گوی‌های نورانی که معمولا پیش از انفجار مسیرهایی را طی می‌کنند، خودداری کرده و در صورت امکان به عکس‌برداری از آنها و ثبت دقیق زمان، مکان، شرایط آب و هوایی و سایر جزئیات مربوط به حادثه بپردازند و در اسرع وقت مراتب را از طریق پست الکترونیک news@nojum.net به گروه تحقیق اطلاع دهند.