موفقیت پژوهشگران ایرانی در اندازه‌گیری ویژگی‌های آب دریای خزر در ژرفای 800 متری

نخستین بار در تاریخ اقیانوس شناسی خزر، پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب این دریاچه در ژرفای 800 متری توسط متخصصان مرکز ملی اقیانوس شناسی اندازه‌گیری شد. زمستان امسال، علی رغم بدورت شدید هوا، متخصصان مرکز ملی اقیانوس شناسی، ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آبهای جنوب خزر را در نواحی مشرف به انزلی و فریدون‌کنار تا ژرفای 800 متری اندازه‌گیری کردند. سرمای زمستان امسال که بر همه گستره خزر از آستراخان در شمال تا سواحل ایران در جنوب را در برگرفته بود، اثرات مثبت زیست محیطی بر خزر بر جای می گذارد. سرمایی که با این گستردگی و شدتی مشابه آن در سال 1350 در خزر اتفاق افتاد. سرمای شدید زمستانی بر روی خزر سبب اختلاط توده‌های آب و نفوذ مواد مغذی و اکسیژن به لایه‌های عمیق‌تر خزر می‌شود که این شرایط سبب توسعه فعالیت‌های زیستی در خزر می‌شود. در زمستان‌های معمول عمق نفوذ سرمایش زمستانی در آب‌های عمیق مشرف به سواحل ایران حدود 50 تا 80 متر است، اما نتایج حاصل از گشت دریایی زمستانی در ناحیه انزلی و فریدون‌کنار شرایط جدیدی را نشان می‌دهد. در این گشت که در دو نیمرخ عمود بر ساحل و در 26 ایستگاه اندازه‌گیری شد، ویژگی‌های فیزیکی ــ شیمیایی آب نظیر دما و هدایت الکتریکی (شوری) و به تبع آن، چگالی، pH و کدری آب، اکسیژن محلول و اشباع، کلروفیل A و همچنین نیمرخ جریانات مورد اندازه‌گیری قرار گرفت. در ناحیه انزلی حداکثر ژرفای مورد اندازه‌گیری به 850 متر رسید، تحلیل اطلاعات حاصل از این گشت حاکی است که ژرفای نفوذ سرمایش زمستانی که با نفوذ اکسیژن بیشتر به لایه‌های عمیق‌تر مشخص است در ناحیه انزلی تا 250 متری و در ناحیه فریدونکنار تا ژرفای 180 متری رسیده است. مقایسه این اطلاعات با اطلاعات حاصل از سرمای شدید سال 1350 نشان می‌دهد که عمق اثر سرمایش زمستانی امسال اندکی از سرمای سال 1350 کمتر بوده است. انتظار می‌رود با اثر سرمای زمستانی در اختلاط مواد مغذی و اکسیژن، برای آبزیان شرایط زیستی در چند سال آینده بهبود یابد، مشروط بر آن که اثرات ناشی از فعالیت‌های انسانی همچون صید غیرقانونی و آلودگی این اثر مثبت طبیعی را خنثی نکند. همچنین در تابستان سال جاری متخصصان مرکز ملی اقیانوس شناسی در محدوده آبهای مشرف به سواحل رشت ــ انزلی و فریدون‌کنار، بابلسر گشت تحقیقاتی انجام داده‌اند که در آن گشت نیز علاوه بر اندازه‌گیری شرایط تابستانی ویژگیهای فیزیکی ــ شیمیایی تا ژرفای 450 متری از این اعماق مغزه‌های رسوبی دو متری برداشت شد. این نخستین بار است که از چنین اعماقی در خزر توسط پژوهشگران ایرانی نمونه برداری رسوب به عمل می‌آید. این رسوبات اطلاعات ارزشمندی از شرایط اقلیمی گذشته خزر به دست خواهند داد. این نمونه‌ها اکنون در حال آزمایش و تحلیل هستند. به گزارش ایسنا، پژوهشگران مرکز ملی اقیانوس شناسی همچنین در سال 1384 برای نخستین بار در خزر ایستگاههای جریان سنج اکوستیکی در ژرفای 200 متری بستر در آبهای مشرف بر سواحل رشت نصب کردند که از بستر تا سطح سرعت و جهت جریان آب را به مدت سه ماه اندازه‌گیری کردنداین اندازه‌گیری در نوع خود در حوضه خزر منحصر به فرد است. اطلاعات ارزشمندی از این اندازه‌گیری حاصل شد که حاکی است همه ستون آب لایه 200 متری با سرعت بالا از غرب به شرق در جریان است. نکته شگفت انگیز این که این جریان با سرعت بالا 100 سانتیمتر بر ثانیه در عمق نیز بدون وزش باد وجود دارد. مهندس غفاری یکی از پژوهشگران فیزیکی دریا مرکز ملی اقیانوس شناسی اظهار می دارد که این اطلاعات برای چگونگی انتقال آلاینده‌ها در خزر بسیار ذی‌قیمت هستند و می‌توان چگونگی انتقال و مسیر انتقال آب‌ها را مشخص کرد.