مطالعه زمین لرزه ۸ خرداد ماه ۱۳۸۳ فیروز آباد- کجور و پس لرزه های آن بر اساس تحلیل داده های ثبت شده در ایستگاههای لرزه نگاری محلی

مطالعه زمین‌لرزه 8 خرداد ماه 1383 فیروزآباد- کجور و پس‌لرزه‌های آن  بر اساس تحلیل داده‌های ثبت شده در ایستگاههای لرزه‌نگاری محلی

نوشته: محمد تاتار* و   امیر منصور فرهبد*

تاریخ دریافت: 06/05/1385

چکیده

    در ساعت 17 و 8 دقیقه روز جمعه هشتم خرداد ماه 1383، زمین‌لرزه‌ای با بزرگی 3/6 در مقیاس امواج سطحی، ناحیه گسترده‌ای از شمال ایران و بخشهای مرکزی البرز را به لرزه درآورد که منجر به وارد آمدن خسارات فراوان و کشته شدن 35 نفر گردید. با به‌کارگیری همزمان لرزه نگاشتهای ثبت شده از این رویداد توسط ایستگاههای لرزه‌نگاری پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و شبکه لرزه‌نگاری تله‌متری وابسته به مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، کانون سطحی زمین‌لرزه به مختصات 30/36 درجه عرض شمالی و 60/ 51  درجه طول خاوری در شمال باختر بلده تعیین شد. تحلیل پس‌لرزه‌های ثبت شده در ایستگاههای شبکه لرزه‌نگاری پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و یک شبکه لرزه‌نگاری موقت نصب شده در منطقه نشان می‌دهد که زمین‌لرزه اصلی در نقطه‌ای در شمال باختر بلده مطابق مختصات ارائه شده به وقوع پیوسته است، ولی پس از چند ساعت (46: 00 بامداد، 9 خرداد) با رویداد پس‌لرزه نسبتاً بزرگی(Ml=4/8) به مختصات 36/36 درجه عرض شمالی و 45/51 طول خاوری، عملاً فعالیت منطقه به سمت باختر مهاجرت کرده است. توزیع پس‌لرزه‌های ثبت شده توسط هر دو شبکه لرزه‌نگاری دائمی و موقت، گویای این نکته است که بخش باختری گسل مسبب زمین‌لرزه بسیار فعال‌تر بوده و غالب پس‌لرزه‌ها در این بخش و در مجاورت فیروزآباد و کجور قرار می‌گیرند. این امر می‌تواند به تخلیه ناگهانی انرژی در محل کانون اصلی و آزاد شدن تدریجی آن در بخشهای باختری‌تر نسبت داده شود. تحلیل 140 پس‌لرزه انتخابی ثبت شده در دست کم 6 ایستگاه لرزه‌نگاری، که با دقت بهتر از 2 کیلومتر تعیین محل شده‌اند، نشان می‌دهد که گسل مسبب زمین‌لرزه دارای 30 کیلومتر طول بوده است. توزیع ژرفای کانونی پس‌لرزه‌ها اساساً به ژرفای 10 تا 28 کیلومتر محدود بوده و  ضمن تأیید وجود یک گسلش ژرف، بر شیب حدود 40 درجه گسل مسبب به سمت جنوب باختر دلالت دارند. سازوکار کانونی محاسبه شده برای پس‌لرزه‌های بزرگ‌تر، اساساً گسلش معکوس به موازات روند کلی منطقه را نشان می‌دهند. توزیع کانون سطحی پس‌لرزه‌های ثبت شده در شبکه  لرزه‌نگاری موقت، چگونگی توزیع آنها بر روی مقطع عرضی و سازوکار کانونی محاسبه شده بر فعالیت احتمالی گسلهای شمال البرز و یا  خزر به عنوان گسل مسبب زمین‌لرزه 8 خرداد 1383 فیروزآباد- کجور دلالت دارند. وجود صفحات با شیب ملایم 35-25 درجه به سمت جنوب باختر که در برخی از سازوکارهای حل شده برای پس‌لرزه‌ها مشاهده می‌شود، امکان نسبت دادن زمین‌لرزه اخیر و پس‌لرزه‌های آن به گسل خزر را محتمل‌تر می‌سازند. قرار گرفتن کانون ژرفی زمین‌لرزه‌ها تا ژرفای حدود 28 کیلومتر حکایت از وجود یک پوسته  بلورین زیرین شکننده در این بخش از البرز مرکزی دارد.