اکتشافات ژئوشیمیایی و مطالعات کانیهای سنگین در رسوبات رودخانه‌ای در برگه توپوگرافی۱:۵۰۰۰۰ برندق، شمال شرق زنجان، ایران
اکتشافات ژئوشیمیایی و مطالعات کانیهای سنگین در رسوبات رودخانه‌ای در برگه توپوگرافی1:50000 برندق، شمال شرق زنجان، ایران
*حسین هادی‌زاده*، دکتر علی اصغر کلاگری* و علی عابدینی
چکیده
برگه توپوگرافی 1:50000 برندق، در شمال خاوری استان زنجان و جنوب خاوری استان اردبیل، بخشی از حوزه چند فلزی طارم- هشتجین است. نتایج اولیه حاصل از اکتشافات ژئوشیمیایی ناحیه‌ای در برندق، منجر به شناسایی بی‌هنجاریهایی از عناصر مختلف گردید. کنترل بی‌هنجاریهای ژئوشیمیایی از طریق مطالعات کانیهای سنگین در رسوبات آبراهه‌ای و نمونه‌های کانی‌سازی شده و دگرسان شده در سطح برونزدها انجام گرفت. مهم‌ترین کانیهای سنگین شناسایی شده شامل هماتیت، گوتیت، پیریت، باریت، ایلمنیت، مس طبیعی، روی طبیعی، مالاکیت، مولیبدنیت، اولیژیست، لیمونیت، سرب طبیعی، سروسیت، گالن، اسمیت سونیت، مارکاسیت، کریزوکلا، روتیل، زیرکن، پیروکسن، آمفیبول و آپاتیت هستند. کانیهای سنگین فلزی شناسایی شده عمدتاً در ارتباط تنگاتنگ با مناطقی با دگرسانی گسترده و کانی‌سازیهای رگه‌ای و پراکنده می‌باشند. تجزیه بعضی از نمونه‌های لیتوژئوشیمیایی برداشت شده از محدوده بی‌هنجاریها، برای عناصری مانند Ba، Zn، Cu، Sr، Mo و Be عیار قابل ملاحظه‌ای نشان دادند. بیشتر مناطق بی‌هنجار منطبق بر زونهای دگرسانی ناحیه هستند. بر اساس شواهد صحرایی و مطالعات کانی‌شناسی، این دگرسانیها به دو گروه کاملاً مجزا قابل تفکیک می‌باشند: 1) دگرسانیهای اسید- سولفاتی مرتبط با زونهای برشی منطقه که شامل زونهای سیلیسی، آلونیتی، آرژیلیک پیشرفته، فیلیک و پروپیلیتیک بوده و 2) دگرسانیهای با pH خنثی که عمدتاً در حاشیه رودخانه قزل اوزن واقع شده و شامل زونهای آرژیلیک، کالک سیلیکاتی و زئولیتی می‌باشند. تلفیق یافته‌های حاصل از تجزیه‌های شیمیایی، مطالعات کانیهای سنگین، سنگ‌نگاری نمونه‌های کانی‌سازی شده و دگرسان‌‌شده، و روابط صحرایی، منجر به شناسایی ده محدوده بی‌هنجاری شد که بعضی از آنها در جنوب و حاشیه رودخانه قزل اوزن پتانسیل معدنی بیشتری دارند. انطباق نقشه بی‌هنجاریهای نهایی با نقشه چگالی گسلهای ناحیه برندق نشان می‌دهد که همبستگی خوبی میان آنها وجود دارد و احتمالاً دال بر نقش مهم گسلها در ایجاد این بی‌هنجاریهاست. نتایج کلی به دست آمده از بررسیهای ژئوشیمیایی نشان می‌دهند که بی‌هنجاریهای شناسایی شده عمدتاً متعلق به عناصرPb, Bi, Au, W, Ag, As, Sb, Sn بوده که می‌توانند به عنوان عناصر ردیاب مهم در اکتشاف کانسارهای طلا و نقره اپی‌ترمال و همچنین کانسارهای چند فلزی طلا ـ نقره ـ مس ـ سرب ـ روی به کار روند.
کلید واژه‌ها: بی‌هنجاری ژئوشیمیایی، کانیهای سنگین، رودخانه قزل اوزن، برندق
* گروه زمین شناسی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، ایران