بررسی میزان تولید مواد آلی (Paleoproductivity) طی انبایش سازند گورپی در برش الگو

بررسی میزان تولید مواد آلی (Paleoproductivity) طی انبایش سازند گورپی در برش الگو

چکیده

     برش الگوی سازند گورپی در تنگ انبار سفید در نزدیکی آبادی حتی در شمال خاوری شهر لالی قرار دارد.  این سازند با ۱۸۲ متر ستبرا و  با  سنگ‌شناسی شیل آهکی تا شیل سیاه رنگ با ناپیوستگی فرسایشی بر روی سازند آهکی ایلام قرار می‌گیرد و به صورت پیوسته و تدریجی به شیلهای ارغوانی رنگ سازند پابده تبدیل می‌شود.  سن برش مورد مطالعه بر مبنای حضور Globotruncana calcarata از روزن‌داران و Odontochitina porifera از داینوسیستها در قاعده سازند، از کامپانین پسین شروع می‌شود.  سن مرز بالایی این سازند با شیلهای ارغوانی قاعده سازند پابده به علت عدم حفظ شدگی پالینومورفها در قسمت بالایی سازند فقط بر اساس روزن‌داران و حضور  Morozovella velascoensis با سن پالئوسن پسین (Thanetian) تعیین گردید.  مرز کرتاسه - ترشیری تقریبا" 5۷ متر پایین‌تر از  شیلهای ارغوانی تفکیک کننده سازندهای گورپی و پابده و در داخل شیلهای سیاه رنگ سازند گورپی قرار می‌گیرد. 

در این مطالعه به منظور بررسی چگونگی و میزان تولید مواد آلی در برش الگوی سازند گورپی از چگونگی نسبت دو گروه از داینوسیستها،‌ پریدینیویید به گونیالاکویید، استفاده شد.  از آنجا که پریدینیوییدها (P) از فرمهای حساس  به شرایط بوم‌شناختی محسوب می‌شوند،‌ از این رو برای برآورد میزان تولید مواد آلی لازم است‌ این مسئله مشخص گردد که آیا نبود آنها ناشی از عدم تولید آنها و یا ناشی از عدم حفظ شدگی آنهاست.   لذا عوامل حفاظت از مواد آلی، از جمله عامل Lability  وتغییرات نسبت  SOM  به پالینومرف دریایی، به منظور بررسی درجه حفظ شدگی مواد آلی مورد مطالعه قرار گرفت.  علاوه برآن،  برای بررسی عوامل و شرایط تولید از چهار شاخص به شرح زیر استفاده شد:

نسبت داینوسیستهای پریدینیویید به گونیالاکویید (P/G)، نسبت داینوسیستهای شاخص محیطهای نرتیک خارجی به نریتیک داخلی (ON/IN)، نسبت پالینومرفهای خشکی به دریایی(T/M) و نسبت روزن‌داران پلانکتون به کف‌زی (P/B).  بر این اساس سه زیست‌رخساره و دو زیر زیست‌رخساره تفکیک گردید. 

بررسی این عوامل نشان می‌دهد که در  زیست‌رخساره I با ویژگی پایین  بودن درجه حفظ شدگی مواد آلی (کاهش Lability و افزایش SOM تیره به پالینومرف دریایی) و وجود نسبت بالایی از P/B و روزن‌داران کف‌زی ژرف و همچنین فراوانی داینوفلاژله‌های نریتیک خارجی از جمله Impagidinium  ، عدم وجود داینوسیستهای پریدینیویید (P) ناشی از عدم تولید و عدم حفظ شدگی مواد آلی است.  در زیست‌رخساره II که مواد آلی دارای حفظ شدگی نسبتاً خوبی هستند (Lability بالا و نسبت پایین SOM به پالینومرف دریایی) می‌توان بر اساس اختلاف فراوانی پریدینیوییدها (P) دو زیر زیست‌رخساره تفکیک کرد.  در زیرزیست‌رخساره IIa فراوانی روزن‌داران کف‌زی و نسبت T/M به همراه افزایش فراوانی Spiniferites  نشان‌دهنده‌ کاهش ناگهانی سطح آب و شرایط پسروی است که باعث عدم تولید پریدینیوییدها شده است و در زیست‌رخساره IIb وجود روزن‌داران کف‌زی کم‌ژرفا  و کاهش نسبت P/B و افزایش T/M و حضور فرمهای نریتیک داخلی چون گروه Areoligera  وFibrocysta  و... می‌توان بالا بودن میزان تولید را ناشی از تولید در نزدیک ساحل دانست.  در زیست رخساره III نیز وجود روزن‌داران و داینوفلاژله‌های آب سرد را می‌توان نشان‌دهنده‌ وجود جریانهای آب سرد در ابتدای پالئوسن دانست.  وجود فسفات و گلوکونیت و فراوانی روزن‌داران جنرالیست (ecological generalists) نشان می‌دهد که عدم وجود فرمهای پریدینیویید، به علت کاهش دمای آب و عدم شرایط مناسب برای تولید آنها بوده است. 

  *گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تهران، ایران