زیست چینه‌شناسی نهشته‌های سازند قم در شمال خاور و جنوب خاور سمنان
زیست چینه‌شناسی نهشته‌های سازند قم در شمال خاور و جنوب خاور سمنان
نوشته: دکتر جهانبخش دانشیان* و علیرضا چگینی*
چکیده
در این مطالعه، نهشته‌های سازند قم در شمال خاور سمنان (برش عطاری) و جنوب خاور این شهرستان (برش گرماب) بررسی شده است. مقطع چینه‌شناسی عطاری با ستبرای 280 متر شامل مارن، آهک، آهک ماسه‌ای، ماسه‌سنگ و شیل آهکی است که بر روی سنگهای آذرین نیمه عمقی و با ناپیوستگی هم‌شیب در زیر مارنهای سازند سرخ بالایی قرار می‌گیرد. مقطع چینه‌شناسی گرماب با ستبرای 5/97 متر از آهک و آهک ماسه‌ای و شیل آهکی و مارن تشکیل شده و بر روی توفهای سبز رنگ رزاقی به سن ائوسن و در زیر ژیپسهای سازند سرخ بالایی قرار گرفته است. از مقطع چینه‌شناسی عطاری 136 نمونه و از مقطع چینه‌شناسی گرماب 31 نمونه برداشت شد. پس از مطالعه نمونه‌های مقاطــع عطاری و گرماب 31 جنس و 36 گونه روزن‌داران کف‌زی، 1 جنس و گونه روزن‌دار پلانکتون، 3 جنس و گونه جلبک سرخ و 2 جنس و گونه بریوزوا شناسایی شد. از میان میکروفسیلهای موجود، روزن‌داران کف‌زی با توجه به تنوع و فراوانی اهمیت بیشتری داشته و مبنای مطالعه زیست چینه‌شناسی قرار گرفتند. به علت شباهت مجموعه روزن‌داران کف‌زی سازند قم و سازند آسماری و نبود یک زون‌بندی زیستی رسمی برای سازند قم، از زون‌بندی زیستی Adams and Bourgeoisکه برای سازند آسماری ارائه شده در مطالعه زیست چینه‌شناسی و تعیین سـن نسـبی نهشته‌های سازند قم در برشهای چینه‌شـناسـی عطاری و گرماب استفاده شد. بر همین اساس و با توجه به گونــه‌های شاخص معرفی شده در زون‌بندی زیسـتی Adams and Bourgeois مقطع چینه‌شناسی عطاری با زیسـت زون شماره 1 به نام Borelis melo group-Meandropsina iranica Assemblage Zone (1) قابل تطبیق و مقایسه است. به این ترتیب، سن پیشنهادی برای این مقطع بوردیگالین است. سن نسبی مقطع چینه‌شناسی گرماب با تـوجــه به موقعیـت چینه‌شناسی و حضـور روزن‌دارانی مانند Triloculina trigonula و Triloculina tricarinata و triloba Globigerinoides احتمالا" اکیتانین است.
کلید واژه‌ها: ایران مرکزی، سمنان، میوسن پیشین، زیست چینه‌شناسی، روزن‌داران، سازند قم
* دانشگاه تربیت معلم، دانشکده علوم، گروه زمین‌شناسی، ایران، تهران