تعیین حساسیت سازندهای زمین شناسی حوضه آبریز مهارلو به فرسایش

  تعیین حساسیت سازندهای زمین شناسی حوضه آبریز مهارلو به فرسایش

چکیده

     حوضه آبریز مهارلو با مساحت 4274 کیلومتر مربع در استان فارس واقع است. سری هرمز به سن کامبرین قدیمی‌ترین سنگهای موجود در حوضه را تشکیل داده‌اند و جدیدترین واحدهای سنگی نیز متعلق به کواترنر است. طیف زمانی برونزدهایی که از کرتاسه تا کواترنری را پوشش می‌دهد، بیشتر شامل رسوبهای آهکی با رخساره ژرف تا کم‌ژرفای دریایی بوده و این ردیف رسوبی، در برگیرنده نبودهای‌‌ چینه‌ای کوچک و بزرگی است که در قالب ناهمسازیهای هم‌شیب و گاه به‌گونه‌ای همسازنما در این حوضه پدیدار شده‌اند. پهنه‌های پوشیده شده از رسوبهای کواترنری، مساحتی بیش از 50 درصد از کل گستره را شامل می‌شود. منطقه عموماً از سنگهای رسوبی تشکیل شده است. ویژگیهای ذاتی و محیطی، عامل فرسایش پذیری سنگها به شمار می‌آیند. 6 عامل اصلی در نظر گرفته شده برای برآورد حساسیت سازندهای زمین‌شناسی به فرسایش، شامل: استحکام‌سنگ، ناپیوستگیها (درزه و شکاف، لایه‌بندی)، اقلیم، پوشش‌گیاهی، شیب و هوازدگی از عواملی هستند که بر میزان فرسایش‌پذیری واحدهای سنگی، موثر هستند. دراین حوضه، 12 سازند رخنمون دارد. به منظور برآورد حساسیت واحدهای سست نسبت به فرسایش از روش B.L.M استفاده شد و نتایج آزمایشها و بررسیها در  GIS تلفیق شده و حساسیت هر سازند به فرسایش به دست آمد.

تحقیقات صحرایی و آزمایشگاهی نشان می‌دهد که سازندهای هرمز، رازک، پابده-گورپی و آغاجاری از نظر حساسیت در ردیف سازندهای بحرانی هستند. سازندهای گروه بنگستان، بختیاری، ساچون، تاربور، پادگانه‌های آبرفتی کهن و پادگانه‌های آبرفتی جوان در ردیف سازندهای با حساسیت متوسط و سازندهای آسماری- جهرم بوده و مخروط‌افکنه‌ها حساسیت کمی نسبت به فرسایش دارند.

  * مرکز تحقیقات حفاظت خاک وآبخیزداری کشور، تهران، ایران