بررسی تغییرات تنش و آهنگ کرنش در البرز مرکزی با استفاده از سازوکار کانونی زمین‌لرزه‌ها و بردارهای سرعت GPS
بررسی تغییرات تنش و آهنگ کرنش در البرز مرکزی با استفاده از سازوکار کانونی زمین‌لرزه‌ها و بردارهای سرعت GPS
شاهرخ پوربیرانوند1 و محمد تاتار2
تاریخ دریافت: 26/ 01/ 1396 تاریخ پذیرش: 28/ 05/ 1396
چکیده
البرز به عنوان یکی از ایالت‌های لرزه‌زمین‌ساختی مهم در ایران به دلیل استقرار کلان‌شهر تهران در بخش‌های جنوبی آن از نظر سوانح طبیعی، به خصوص زمین‌لرزه، دارای خطرپذیری بالایی است. اهمیت این ناحیه همچنین باعث توسعه شبکه‌ای نسبتاً متراکم از ایستگاههای GPS در اطراف آن شده است. در این مطالعه از داده‌های سازوکار کانونی زمین‌لرزه‌ها که از منابع مختلف به دست آمده‌اند؛ برای وارون‌سازی تانسور تنش در البرز مرکزی استفاده شده است. از سوی دیگر در این مطالعه درون‌یابی بردارهای سرعت GPS روی یک شبکه مستطیل شکل و مشتق‌گیری در مرکز هر سلول برای مطالعه آهنگ کرنش در این ناحیه مورد استفاده قرار گرفت. نتایج این مطالعات نشان از تغییرات مکانی در محورهای اصلی تنش و آهنگ کرنش در قسمتهای مختلف البرز مرکزی داشت که بیانگر پیچیدگی‌های ژئودینامیکی منطقه مورد مطالعه است. در نهایت اختلاف زاویه‌ای بین راستاهای تنش بیشینه افقی و راستای فشارشی محورهای آهنگ کرنش در محل خوشه‌های زمین‌لرزه‌ها محاسبه شد. این مطالعه نشان داد که میزان افراز دگرشکلی در قسمتهای میانی البرز مرکزی، جایی که حرکات راستالغز روی گسل‌های مشا و فیروزکوه مشاهده می‌شود؛ سهم بیشتری در فرایندهای جاری دگرشکلی البرز مرکزی بر عهده دارد. در عوض در شمال رشتهکوه، جایی که حرکتهای عمدتاً شیبلغز روی راندگی خزر و گسل شمال البرز اتفاق می‌افتد؛ افراز دگرشکلی نقش کمرنگتری ایفا می‌کند.
کلیدواژهها: افراز دگرشکلی، البرز مرکزی، آهنگ کرنش، تنش، درون‌یابی، سازوکار کانونی زمین‌لرزه‌ها، وارون‌سازی.
1استادیار، پژوهشگاه بین‌المللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله، تهران، ایران
2دانشیار، پژوهشگاه بین‌المللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله، تهران، ایران
نویسنده مسئول: شاهرخ پوربیرانوند؛ E-mail: beyranvand@iiees.ac.ir