شواهدی از کانی سازی احتمالی مس-طلا پورفیری در محدوده نامق، شمال خاوری کاشمر: زمین-شناسی، دگرسانی، کانی سازی، ژئوشیمی و مطالعه میانبارهای سیال

شواهدی از کانی ­سازی احتمالی مس-طلا پورفیری در محدوده نامق، شمال خاوری کاشمر: زمین ­شناسی، دگرسانی، کانی­ سازی، ژئوشیمی و مطالعه میانبارهای سیال

حکیمه تقدسی¹ و آزاده ملکزاده شفارودی²

تاریخ دریافت: 06/02/96                                تاریخ پذیرش: 07/06/96

چکیده

منطقه نامق در شمال خاوری کاشمر در استان خراسان رضوی و در مرکز کمربند ماگمایی خواف- کاشمر- بردسکن واقع شده است. منطقه پوشیده از سنگ ­های آتشفشانی ائوسن با ترکیب آندزیت تا ریولیت است که مورد نفوذ توده ­های نیمه‎عمیق با ترکیب مونزونیت، مونزودیوریت و دیوریت قرار گرفته­ اند. دگرسانی وسیعی کلیه واحدها را تحت تأثیر قرار داده که شامل سیلیسی- سرسیتیک، آرژیلیک متوسط و پروپلیتیک است. کانی­ سازی به شکل رگچه­ ای و افشان تشکیل شده و شامل کانی­ های اولیه کالکوپیریت، پیریت، مگنتیت و طلا و کانی­ های ثانویه گوتیت، هماتیت، مالاکیت و آزوریت است. آنومالی بالای مس تا بیش از یک درصد و طلا تا 12 گرم در تن در دگرسانی سیلیسی- سرسیتیک شدید دیده می ­شود. بر مبنای مطالعه میانبارهای سیال، دمای تشکیل کانی­ سازی بین 404 تا 551 درجه سانتی‌گراد بوده و از محلولی محتوی نمک­ های NaCl و CaCl₂ با درجه شوری بین 16 تا 23 درصد وزنی به وجود آمده است. کاهش دما و غلظت HCl در حین پدیده جوشش و کاهش دما بر اثر اختلاط سیال ماگمایی و متئوریتی مهم‌ترین عامل تشکیل کانی­ سازی بوده است. شواهد موقعیت زمین­ ساختی، سنگ­ شناسی، گسترش و نوع دگرسانی­ ها، شکل و رخنمون کم کانی ­سازی و نوع کانه ­ها، آنومالی­ های ژئوشیمیایی، نوع میانبارهای سیال و دما و شوری آنها نشان می­ دهد که کانی­ سازی منطقه نامق احتمالاً بخش فوقانی یک کانسار مس- طلا پورفیری است. موقعیت زمین­ ساختی و شواهد ماگمایی- کانی­ سازی کمربند خواف- کاشمر- بردسکن می­ تواند آن را به یک ایالت متالوژنی مهم ذخایر پورفیری ایران تبدیل کند که در آینده نیاز به اکتشاف تفصیلی دارد.

کلیدواژه‌ها: کانی ­سازی، ژئوشیمی، میانبارهای سیال، مس- طلای پورفیری، نامق.

¹دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زمین ­شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²دانشیار، گروه پژوهشی اکتشاف ذخایر معدنی شرق ایران، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

نویسنده مسئول: آزاده ملکزاده شفارودی E-mail: shafaroudi@um.ac.ir