کانی‌شناسی و زمین‌شیمی کانسار آهن سیریز، شمال‌باختر زرند، استان کرمان
کانی‌شناسی و زمین‌شیمی کانسار آهن سیریز، شمال‌باختر زرند، استان کرمان
سید جواد مقدسی1، جواد یزدی2 و طاهره نامدار محمدی2
تاریخ دریافت: 22/ 03/ 1395 تاریخ پذیرش: 11/ 02/ 1396
چکیده
کانسار آهن سیریز در فاصله 75 کیلومتری شمال باختری شهرستان زرند (استان کرمان)، در پهنه ایران مرکزی جایگرفته است. کانی‌سازی آهن بیشتر به شکل توده‌های نامنظم، عدسی‌ها و رگه‌هایی در واحدهای آهکی- دولومیتی دگرگون‌شده پالئوزوییک (سازند کوهبنان) و درون اسکارن‌های تشکیل شده در همبری توده نفوذی گرانیتویید سیریز یافت می شود. کانسار آهن سیریز ترکیب کانی‌شناختی ساده‌ای دارد. مگنتیت، پیریت، کالکوپیریت، هماتیت و هیدروکسیدهای آهن مهم‌ترین کانه‌های موجود در این کانسار هستند. توده نفوذی گرانیتویید سیریز از دید سنگ شناختی، شامل واحدهای سنگی مانند کوارتزسینیت، کوارتزمونزونیت، سینیت و سینوگابرو است و ماگمای سازنده آن از نوع کالک آلکالن است. گرانیتویید سیریز از دید زمین‌شیمیایی در رده گرانیتوییدهای نوع Aبا منشأ گوشته‌ای (زیررده A1) قرار میگیرد.با توجه به ویژگی‌های سنگ‌شناختی و کانی‌شناختی، اسکارن سیریز متشکل از گرانیتویید سیریز به عنوان موتور گرمایی و منشأ کانی‌سازی، پهنه اسکارنی، کانسنگ آهن مگنتیتی توده‌ای و رگه‌ای، و سنگ‌آهک‌های دولومیتی دگرگون شده (مرمر) است. با نفوذ توده گرانیتویید سیریز، سنگ های میزبان آهکی- دولومیتی سازند کوهبنان دستخوش دگرگونی همبری شده‌اند و مرمرهای بیشتر آهکی با بافت گرانوبلاستیک تشکیل شده‌اند. در این مرحله، مجموعه پاراژنزی در سنگ‌آهک‌های خالص بیشتر شامل گارنت- ولاستونیت- مرمر (کلسیت) است. در حالی که در سنگ‌آهک‌های دولومیتی شامل گارنت- کلینوپیروکسن- فلوگوپیت است. کانی‌های سیلیکات کلسیم (- منیزیم) تشکیل شده در این مرحله بیشتر بدون آب هستند و با کانی‌سازی آهن همراه نیستند. با گذشت زمان و سرد شدن توده نفوذی گرانیتویید سیریز، سامانه گرمابی- ماگمایی دمابالا دستخوش تغییر و به‌تدریج کم‌رمق می‌شود. تشکیل کانی‌های اپیدوت، ترمولیت- اکتینولیت، بیوتیت، مسکوویت، کلریت، تالک، کلسیت وکوارتز در پهنه اسکارنی کانسار آهن سیریز می‌تواند محصول این مرحله از تکامل توده نفوذی و سامانه گرمابی- ماگمایی باشد. کانی‌سازی آهن بیشتر با مجموعه کانی‌های ناشی از واکنش‌های پسرونده مرحله اخیر همراه است که نشانگر نهشت فلزات در ارتباط با کاهش دمای سیال کانه‌ساز و آمیختگی احتمالی آن با سیالهای جوی است.
کلیدواژه‌ها:کانسار آهن، کانی‌سازی اسکارن، زمین‌شیمی، مگنتیت، گرانیتویید سیریز، زرند.
1دانشیار، گروه زمین شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زمین شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
نویسنده مسئول:سید جواد مقدسی؛ E-mail: sjmoghad@pnu.ac.ir