سنگ‌‌‌‌‌‌‌نگاری، ژئوشیمی و جایگاه زمین‌ساختی سنگ‌‌های آتشفشانی ترشیری منطقه بشگز (شمال باختر سربیشه، خراسان جنوبی)
سنگ‌‌‌‌‌‌‌نگاری، ژئوشیمی و جایگاه زمین‌ساختی سنگ‌‌های آتشفشانی ترشیری منطقه بشگز (شمال باختر سربیشه، خراسان جنوبی)
آزاده بهاروندی1، سیدسعید محمدی2و ملیحه نخعی3
تاریخ دریافت: 23/ 12/ 1395 تاریخ پذیرش: 13/ 03/ 1396
چکیده
در منطقه بشگز در 50 کیلومتری شمال باختر سربیشه و در حاشیه خاوری بلوک لوت، واحدهای گدازه‌‌ای ترشیری با ترکیب آندزیت بازالتی، آندزیت و داسیت رخنمون دارند. بافت چیره این سنگ ها، پورفیری با زمینه میکرولیتی- شیشه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای، گلومروپورفیری و حفره‌ای است. کانی‌‌‌‌های اصلی در گدازه های آندزیتی شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن، آمفیبول، بیوتیت و در داسیتها شامل پلاژیوکلاز، کواتز، آمفیبول و بیوتیت هستند. بررسی‌‌های ژئوشیمیایی نشان می‌‌‌دهد که این سنگ‌‌ها، ماهیت کالک‌آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا دارند. غنی‌شدگی Sr، Zr، Cs، Th، K، تهی شدگی Nb، Ti، P، Ba و غنی شدگی LREE نسبت به HREE در نمونه‌های بررسی شده، بیانگر شکل‌‌‌‌‌گیری آنها در محیط وابسته به فرورانش و حاشیه فعال قاره ای است. بر پایه نمودار نسبت‌های عناصر کمیاب، سنگ‌‌های آتشفشانی منطقه بشگز در گستره کمان‌های آتشفشانی جوان یا مراحل آغازین فرورانش واقع شده‌اند. میزان Mg# در سنگ‌‌های آتشفشانی منطقه بشگز به طور میانگین حدود 48 است که بیانگر نقش اجزای گوشته‌ای در تشکیل آنهاست. نسبت پایین Sm/Yb (کمتر از 2.5) در گدازه های بررسی شده، بیانگر نبود گارنت در منشأ است. نسبت پایین Zr/Ba (میانگین0.34) و نسبت La/Nb بالا (3.19-2.22) در گدازه های منطقه مورد مطالعه، نشاندهنده خاستگاه گوشته سنگ کرهای است. نمودارهای نسبت MREE/HREE، نشان از این دارد که گدازه های منطقه بشگز در قلمرو رخساره اسپینل لرزولیت فلوگوپیت دار جای می‌گیرند. نسبت پایین Ba/Rb (20<) و نسبت بالای Rb/Sr (1/0>)، حضور فلوگوپیت را در منشأ تایید می کند. الگوی یکنواخت عناصر خاکی کمیاب و مقادیر متوسط LaN/LuN (14-8) در سنگ های حدواسط و اسیدی بشگز، بیانگر ارتباط ژنتیکی آنهاست.
کلیدواژه‌ها: آندزیت، کالک‌آلکالن، اسپینل لرزولیت، بشگز، بلوک لوت.
1کارشناسی ارشد، گروه زمینشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
2استاد، گروه زمینشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
3استادیار، گروه مهندسی معدن، دانشگاه صنعتی بیرجند، بیرجند، ایران
نویسنده مسئول: سیدسعید محمدی؛ E-mail: ssmohammadi@birjand.ac.ir