بررسی تراورتن‌های ارومیه- دختر شمالی و مقایسه آنها با تراورتن‌های سنندج- سیرجان شمالی با استفاده از ایزوتوپ‌های پایدار ۱۸O و ۱۳C

بررسی تراورتن‌های ارومیه- دختر شمالی و مقایسه آنها با تراورتن‌های سنندج- سیرجان شمالی با استفاده از ایزوتوپ‌های پایدار ¹⁸O و ¹³C

ریحانه روشنک¹، علیرضا زراسوندی²، هوشنگ پورکاسب³ و فرید مُر⁴

تاریخ دریافت: 13/ 05/ 1395                                                          تاریخ پذیرش: 25/ 02/ 1396

چکیده

بیشتر نهشته‌های تراورتن ایران در کمربندی با امتداد شمال باختری- جنوب خاوری (کمربند ارومیه-دختر) از منطقه تبریز تا زاهدان گسترش یافته است. در طول این نوار فعالیت‌های زمین‌ساختی جوان(پلیوسن تا حال حاضر) به همراه چشمه‌های آبگرم و فعالیت‌های آتشفشانی دیده می‌شود. در این پژوهش تراورتن‌های منطقه آذربایجان شرقی که در شمال پهنه ساختاری ارومیه- دختر جای گرفته‎اند؛ بررسی شدند و با تراورتن‌های منطقه کردستان و آذربایجان‌غربی که در بخش شمالی پهنه سنندج- سیرجان جای گرفته‎اند؛مقایسه شدند. با استفاده از مطالعات کانی‌شناختی و ایزوتوپ‌های¹⁸O و ¹³C، نمونه‌های هر دو منطقه مورد مطالعه در رده گرمازاد رده‌بندی شدند. تراورتن‌‌های شمال پهنه ارومیه- دختر از دید سنگ‌ رخساره بیشتر در رده قشرهای بلورین قرار گرفته‌اند؛ درحالیکه نمونه‌های سنندج-سیرجان درسه رده پیزولیت، قشرهای بلورین و تراورتن‌های قلوه‌ای جای می‌گیرند. با محاسبه _{( CO2 )}δ¹³C، مقدار CO₂آزاد شده از آب در زمان ته‌نشست تراورتن به دستآمد و مشخص شد که CO₂موجود در آب چشمه‌‌های تراورتن‌ساز، از سیال‌های ماگمایی پوسته‌ای منشأ گرفته‌اند.همچنین نتایج تجزیه ایزوتوپ‌های پایدار مناطق مطالعاتی با نهشته‌های تراورتن کشور ترکیه مقایسه شد که نشان دادچگونگی تشکیل، منشأCO₂و ترکیب ایزوتوپی در تراورتن‌های هر دو منطقه مشابه است.

کلیدواژه‎ها:تراورتن، ارومیه- دختر، سنندج- سیرجان، ایزوتوپ‌های¹⁸O و ¹³C.

¹دانشجوی دکترا، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

²استاد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

³دانشیار، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

⁴استاد، بخش علوم زمین، دانشکده علوم پایه، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

‌نویسنده مسئول:علیرضا زراسوندی؛ E-mail: zarasvandi_a@scu.ac.ir