مس رگه‌ای جنوب باختری سرخکوه، بلوک لوت، خاور ایران: مطالعات کانی سازی، میانبارهای سیال و ایزوتوپ‌های پایدار اکسیژن
مس رگه‌ای جنوب باختری سرخکوه، بلوک لوت، خاور ایران: مطالعات کانی سازی، میانبارهای سیال و ایزوتوپ‌های پایدار اکسیژن
احمد حسینخانی1، محمدحسن کریم پور2 و آزاده ملک‌زاده شفارودی3
تاریخ دریافت: 08/ 12/ 1394 تاریخ پذیرش: 25/ 03/ 1395
چکیده
منطقه اکتشافی جنوب باختری سرخکوه بخشی از کمربند آتشفشانی- نفوذی در باختر بلوک لوت، جنوب باختری شهر بیرجند است. زمین‌شناسی منطقه متشکل از سنگ‌های آتشفشانی با ترکیب آندزیت و بازالت بوده که نفوذ توده‌های نفوذی در مراحل زمانی متفاوت با ترکیب هورنبلنددیوریت، هورنبلندمیکرودیوریت، هورنبلنددیوریت پورفیری، هورنبلندکوارتزدیوریت پورفیری و بیوتیت کوارتزمونزونیت در آنها موجب دگرسانی گسترده و کانی سازی شده است.در بخش های شمال باختری منطقه کانی‌سازی رگه‌ای با امتداد شمال‌باختری-جنوب خاوری در سنگ میزبان هورنبلند دیوریت پورفیری دیده می شود، که کانی سازی اصلی آن شامل کوارتز، کالکوپیریت، پیریت و کانی های ثانویه آهن و مس است. این رگه، جوان‌ترین رخداد کانی‌سازی مرتبط با توده‌های نفوذی در بلوک لوت است (سن پس از میوسن). در مطالعه میانبارهای سیال اولیه در بلورهای کوارتز همزمان با کانی سازی، سه نوع میانبار سیال دو فازی با چگالی مختلف شناسایی شد که دو نوع فراوان غنی از مایع دمای یکنواختی 270 و 330 درجه سانتی گراد را نشان می دهند. بر پایه ذوب آخرین قطعه یخ سیال نیز متوسط شوری این دو نوع میانبار سیال به ترتیب 12 تا 15 و 16 تا 19درصد وزنی نمک طعام است. میانبارهای همگن شده به گاز، دمای یکنواختی و شوری کمی بیشتری دارند. با توجه به میزان دمای یکنواخت شدگی و شوری میانبارهای سیال و همچنین محاسبه چگالی و فشار این میانبارها، ژرفای حدود 700 متر برای کانی سازی پیشنهاد می شود که معادل سطح فرسایش کنونی است. مطالعات ایزوتوپ های اکسیژن کوارتز در رگه کانی سازی نشان می دهد که مقادیر δ18O کوارتز میان 8.66 تا 13.09 در هزار وδ18O سیال گرمابی در تعادل با کوارتز بر پایه دما میان 3.06 تا 7.59 در هزار بوده که در محدوده آب های ماگمایی است. بهطور کلی مطالعات میانبارهای سیال و ایزوتوپی نشانه همخوانی کانی سازی رگه ای جنوب باختری سرخ کوه با کانی‌سازی اپی ترمال است که با ماگمازایی توده نفوذی دیوریت در منطقه مرتبط است. محلول‌های ماگمایی منشأ یافته از توده دیوریتی در اثر تغییر در شرایط فیزیکوشیمیایی محلول و همچنین رخداد پدیده جوشش سبب نهشته شدن کانیها در گسل بهصورت رگه شده اند.
کلیدواژه ها:ایزوتوپ اکسیژن، میانبار سیال، کانی سازی رگه ای، جنوب باختری سرخ کوه، بلوک لوت.
1دانشجوی دکترا، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2استاد، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
3دانشیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
نویسنده مسئول:محمد حسن کریمپور؛ E-mail:karimpur@um.ac.ir