مینرال‎شیمی و ژئوشیمی دایک‎های لامپروفیری کانسار مس- مولیبدن پورفیری سونگون (ورزقان- شمال باختر ایران)

امین‎اله کمالی¹، محسن مؤید²، نصیر عامل³ و محمدرضا حسین‎زاده⁴

تاریخ دریافت: 25/ 02/ 1395 تاریخ پذیرش: 13/ 04/ 1395

چکیده

کانسار مس- مولیبدن پورفیری سونگون در شمال باختری ایران و در استان آذربایجان شرقی جای دارد. معدن مس سونگون از دید سنگ‌ شناسی شامل توده سونگون ‌پورفیری (SP) و هشت دسته دایک تأخیری کوارتزدیوریتی (DK1(a, b, c))، گابرو دیوریتی (DK2)، دیوریتی (DK3)، داسیتی (DK4)، لامپروفیری (LAM) و میکرودیوریتی(MDI) است. کانیهای اصلی تشکیل‌دهنده دایک لامپروفری شامل بیوتیت، پلاژیوکلاز، ارتوز، آمفیبول است. این دایک بافت پورفیریک و میکرولیتیک پورفیری دارد. دایک‎های لامپروفیری در منطقه مطالعه شده ترکیب آلکالی‌بازالت دارند و ماگمای مادر این دایک‎ها بر پایه ژئوشیمی سنگ کل، شوشونیتی است. بررسی شیمی کانی‎ها، ترکیب پلاژیوکلاز را الیگوکلاز تا آلبیت، آمفیبول را مگنزیوهورنبلند و بیوتیت را سیدروفیلیت تا استونیت نشان می‌دهد. دایک‎های لامپروفیری از یک ماگمای با فوگاسیته بالای اکسیژن ایجاده شده‌اند. بر پایه دماسنجی تک کانی بیوتیت دمای تبلور کانی در دایک لامپروفیری 650 تا 700 درجه سانتی‌گراد تعیین‌شده است. با توجه به ویژگی‎های کانی شناسی و شواهد ژئوشیمیایی، لامپروفیرهای منطقه مورد مطالعه از نوع کالک ‎آلکالن و جزو کرسانتیت‌ها ارزیابی می شوند. نمودارهای چند عنصری بهنجار شده با کندریت و گوشته اولیه نشان دهنده غنی شدگی عناصر LREE و LILE و تهی‌شدگی HREE و HFSE در دایک‌های لامپروفیری سونگون است. بر پایه نمودار عناصر کمیاب La/Sm در برابر La ماگمای منشأ این سنگ ها می تواند از نرخ پایین ذوب بخشی یک گوشته گارنت لرزولیتی ایجاد شده باشد. این دایک‌ها در یک محیط زمین‏ ساختی پس از برخوردی و از گوشته متاسوماتیزه شده در اثر یک فرورانش کهن ایجاد شده است.

کلیدواژه ها: دایک لامپروفیری، کرسانتیت، گارنت لرزولیت، پس از برخورد، سونگون.

¹دانشجوی دکترا، گروه علوم زمین، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

²استاد، گروه علوم زمین، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

³استادیار، گروه علوم زمین، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

⁴دانشیار، گروه علوم زمین، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

نویسنده مسئول: امین‎اله کمالی؛ E-mail:aminkamali63@yahoo.com