ویژگیهای زمین لرزه ویرانگر هشتم خرداد ماه ۸۳ بلده- کجور در البرز مرکزی با تحلیل شکل موج میدان دور
ویژگیهای زمین‌لرزه ویرانگر هشتم خرداد ماه 83 بلده- کجور در البرز مرکزی با تحلیل شکل موج میدان دور
نوشته: دکتر محمد رضا قیطانچی*
چکیده
در این مقاله، ویژگیهای چشمه زمین‌لرزه ویرانگر هشتم خرداد ماه 83 بلده- کجور به روش برگردان شکل موج ثبت شده در میدان دور بررسی می‌شود. از مشاهدات صحرایی و فعالیت پس لرزه‌ها به عنوان اطلاعات تکمیلی برای تعیین پارامترهای چشمه استفاده شده است. چشمه زمین لرزه اصلی دست کم به‌صورت سه زیر رویداد مدل شده است. شکستگی با رویداد اول در محل کانونی شروع و به طور عمده یک طرفه به سمت باختر گسترش یافته است. جابه‌جایی اصلی، در 10 ثانیه اول رخ داده است و جهت یافتگی، عمده‌ترین عامل برای گسترش شدت در ناحیه کانونی است. سازوکار به دست آمده عمدتا رورانده بوده و با سازوکار دیگر زمین‌لرزه ها و عملکرد نیروهای زمین‌ساختی در این منطقه همخوانی دارد. گشتاور لرزه‌ای حدود 1018*1/4 نیوتن متر و بزرگی گشتاوری 3/6 محاسبه شده است. مدت دوام بزرگ‌ترین رویداد حدود 7 ثانیه و طول شکستگی 20 کیلومتر تعیین شده و بیشترین جابه‌جایی حدود 120 سانتیمتر و افت تنش 25 بار برآورد شده است. توزیع حرکت نیرومند زمین، دو ناحیه با شتاب زیاد را نشان می‌دهد. بدین ترتیب، یا چشمه مسبب چند رویدادی بوده و یا محیط باعث تشدید حرکت شده است. این ابهام را می‌توان با مطالعات صحرایی رفع کرد. شواهد و شتابنگاشتهای ثبت شده در ناحیه بلده نشان می‌دهد که حرکت نیرومند زمین به هنگام زمین‌لرزه اصلی شدید بوده است. گرچه البرز مرکزی از لحاظ تاریخی لرزه خیز بوده ، اما زمین لرزه‌ای با قدرت زمین لرزه اخیر در حوالی بلده، در صد سال گذشته رخ نداده است. از لحاظ مهندسی، باید از ویژگیهای حرکت زمین لرزه بلده- کجور برای طراحی سازه های مقاوم در ناحیه آسیب دیده بهره جست.
کلید واژه‌ها: زمین لرزه بلده- کجور، لرزه خیزی البرز مرکزی، پارامترهای چشمه، مدل سازی شکل موج، سازوکار کانونی، لرزه زمین‌ساخت، گسلهای فعال.
* مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تهران، ایران.