سنگ های دگرگونی فشار بالای منطقه زاینده‌رود: تطابق با اکلوژیت-گنیس های ماسیف مندرس و کاربرد آن در بازسازی پایانی گندوانا
سنگ‌های دگرگونی فشار بالای منطقه زاینده‌رود: تطابق با اکلوژیت-گنیس‌های ماسیف مندرس و کاربرد آن در بازسازی پایانی گندوانا
رضوانه جمالی آشتیانی1، جمشید حسن‌زاده2، محمد رهگشای3 و آرش شریفی4
تاریخ دریافت: 13/ 10/ 1394 تاریخ پذیرش: 21/01/ 1395
چکیده
پهنه سنندج- سیرجان با روند شمال باختر- جنوب خاور، کمربندی کوهزایی در مجاورت بلافصل و شمال زمین‌درز زاگرس یعنی مکان پیشین اقیانوس نوتتیس جای دارد. این پهنه شامل پی‌سنگ پان‌آفریکن شبیه سرزمین‌های مختلف ایران مرکزی است. پی‌سنگ بلورین به‌صورت ناهمشیب زیر رسوبات سکوی پالئوزوییک-تریاس قرار دارد که خود به‌صورت دگرشیب به‌وسیله چینه‌های رسوبی و آتشفشانی کمان ماگمایی ژوراسیک پوشانده شده‌اند. کربنات‌های کرتاسه با دگرشیبی زاویه‌دار ناحیه‌ای روی سنگ‌های کهن‌تر قرار می‌گیرند. مجموعه دگرگونی فشار بالای زاینده‌رود شامل کوارتزشیست‌ها، آمفیبولیت‌ها، گنیس‌ها و اکلوژیت‌ها در مسیر زاینده‌رود رخنمون دارند و به‌صورت ناهمشیب در زیر کربنات‌های فسیل‌دار پرمین قرار می‌گیرند که نشان‌دهنده سن پیش از پرمین است. در مطالعه حاضر داده‌های جدیدی شامل ترکیبات عناصر اصلی و کمیاب سنگ کل و داده‌های ایزوتوپی برای متابازیت‌های انتخاب شده ارائه شده است. فراوانی عناصر با میدان الکترواستاتیکی قوی و نسبت‌های ایزوتوپی رادیوژنیکSr-Nd-Hf،نشان‌دهنده ترکیب توله‌ایتی با تمایل به سوی بازالت‌های درون صفحه‌ای هستند و نه بازالت‌های پشته میان اقیانوسی. در این مطالعه همچنین تعیین سن به روش اورانیم-سرب روی زیرکن در ارتوگنیس نفوذ‌یافته در مجموعه شیست-متابازیت انجام شده و سن 5/3 ± 568 میلیون سال را به‌دست داده است که سن نئوپروتروزوییک پسین را برای پروتولیت گرانیتی تأیید می‌کند. این مقاله سن‌هایAr-Ar ژوراسیک در مطالعات پیشین را روی میکای سفید از اکلوژیت‌ها و گنیس‌ها مورد بحث قرار داده و آنها را به تبلور دگرگونی مرتبط با فعالیت نفوذی ناحیه‌ای نسبت داده است. مقایسه با مجموعه گنیسی-اکلوژیتی ماسیف مندرس در ترکیه که بسیار مفصل‌تر مورد مطالعه قرار گرفته است، شباهت‌های سنی و ژئوشیمیایی قابل ملاحظه‌ای را با مجموعه حاضر نشان می‌دهند. در این مقاله به گسترش ناحیه‌ای این مجموعه سنگی از زاینده‌رود تا خوی و فراتر از آن تا ماسیف مندرس اشاره و رابطه آنها با فرایند زمین‌ساختی یکپارچگی پایانی گندوانا در نزدیکی آغاز دوره کامبرین بحث شده است.
کلیدواژه‌ها:پهنه سنندج-سیرجان، مجموعه دگرگونی فشار بالای زاینده‌رود، اکلوژیت، مندرس ماسیف،گندوانا.
1دانشجوی دکترا، دانشکده علوم زمین،دانشگاه شهیدبهشتی، تهران، ایران
2محقق، مؤسسه فناوریک الیفرنیا،کالیفرنیا،ایالات متحده آمریکا
3دانشیار، دانشکده علوم زمین،دانشگاه شهیدبهشتی، تهران، ایران
5دانشجوی دکترا، مدرسه علوم جوی-دریایی روزنستیل،دانشگاه میامی،میامی،ایالات متحده آمریکا
نویسنده مسئول:رضوانه جمالی آشتیانی؛Email: r_ashtiani@sbu.ac.ir