توربیدیتهای غنی از خاکستر آتشفشانی و بادزنهای زیر دریایی در سازند کرج
توربیدیتهای غنی از خاکستر آتشفشانی و بادزنهای زیر دریایی در سازند کرج
نوشته : دکتر صدر الدین امینی* و غلامحسین بلوریان**
چکیده
سازند کرج در منطقه نسبتاً گسترده‌ای از البرز مرکزی برونزد دارد. این سازند متعلق به ائوسن میانی بوده و به طور عمده از توفیتهای سبز و شیلهای دریایی تشکیل شده است. با توجه به مشاهدات صحرایی انجام شده، سازند کرج مجموعه‌ای ناهمگن از توف، توفیت، شیل، سنگهای رسوبی مختلف و انواع گدازه‌هادر نظر گرفته می‌شود.
داده‌های صحرایی گردآوری شده در زمینه محیط تشکیل توالی آتشفشانی- آواری سازند کرج نشان می‌دهد که بخشهایی از این توالی ستبر در گستره مورد مطالعه، عمدتاً در یک محیط نیمه ژرف و ژرف تشکیل شده است. تغییرات رخساره‌ها در جهت قائم و جانبی و ساختارهای رسوبی مختلف از جمله لایه بندی تدریجی، فروریزش، لایه بندی درهم، قالب شیاری و … نشان دهنده آن است که جریانهای آشفته و توده‌ای در تشکیل بخشهایی از سازند کرج نقش اساسی داشته و حمل محصولات آذرآواری از منطقه کم ژرفا (فلات قاره) توسط این جریانها صورت گرفته است. کانالهای زیر دریایی که با رسوبات توده‌ای و اولیستولیت پر شده‌اند (رخساره F) در بخــــــــش بالایی خود با توالیــــهای نازک لایه و ریــــــــــز دانه شـــــونده به سمــــــت بـالا (Upward thinning and fining) همراهند. بخش عمده‌ای از شیلهای سازند کرج به صورت شیلهای پلاژیک و همی‌پلاژیک (رخساره G) در بخشهای شمالی منطقه مورد مطالعه یافت می‌شوند. توالیهایی که به سمت بالا نازک لایه و یا ستبر لایه می‌شوند و همچنین توالیهای بومای کامل (رخساره‌های A-E) و یا ناقص در سازند کرج فراوان است. داده‌های به دست آمده نشان می‌دهند که محیط رسوبگذاری سازند کرج یک بادزن زیر دریایی (Submarine fan) است. داده‌های جمع آوری شده در رابطه با تعیین جهت جریانهای دیرینه (Paleocurrents) نشان می‌دهند که جهت این جریانها از جنوب به شمال بوده است.
کلید واژه‌ها: سازند کرج، توربیدیتهای غنی از خاکستر آتشفشانی، بادزن زیر دریایی، جریانهای دیرینه
* دانشگاه تربیت معلم، تهران، ایران
**سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، مرکز مشهد، مشهد، ایران