سنگ‌شناسی و ژئوشیمی سنگ‌های آتشفشانی اسیدی و پرلیت های آق‌کند، شمال زنجان
سنگ‌شناسی و ژئوشیمی سنگ‌های آتشفشانی اسیدی و پرلیت های آق‌کند، شمال زنجان
محمد ابراهیمی1، حسین کوهستانی1 ، میرعلی اصغر مختاری1 و مریم فیضی2
تاریخ دریافت: 18/ 05/ 1394 تاریخ پذیرش: 28/ 01/ 1395
چکیده
منطقه آق‌کند در فاصله 48 کیلومتری شمال زنجان جای دارد و بخشی از زیرپهنه طارم در پهنه ساختاری البرز- آذربایجان به شمار می‌رود. سنگ‌های اسیدی رخنمون یافته در این منطقه شامل گدازه‌های ریولیتی- ریوداسیتی، پرلیت، پیچستون و ایگنیمبریت به سن الیگوسن هستند. ریولیت ها و ریوداسیت ها به شکل های گنبد و روانه‌های گدازه رخنمون دارند. پرلیت‌ها در بخش های پایینی گنبدهای ریولیتی- ریوداسیتی قرار گرفته‌اند. بررسی‌های ژئوشیمیایی بیانگر ماهیت کالک آلکالن و ویژگی کمان ماگمایی برای این سنگ هاست. الگوی عناصر کمیاب خاکی این سنگ ها نشان دهنده غنی شدگی آنها در LREE با نسبت بالای LREE/HREE و بی‌هنجاری منفی مشخص Eu است. بی‌هنجاری های مثبت عناصر Pb، Rb و Th در نمودارهای عنکبوتی بیانگر دخالت پوسته قاره ای در تکوین و تحول ماگمای مادر سنگ های اسیدی این منطقه است. در نمودارهای تمایز محیط زمین‌ساختی، سنگ های اسیدی منطقه آق‌کند در موقعیت پس از کوهزایی قرار می‌گیرند. مجموعه شواهد سنگ‌ن گاری، سنگ شناسی و ژئوشیمی بیانگر این است که در مراحل پایانی پس از برخورد قاره‌ای، سنگکره زیرقاره‌ای ستبر شده البرز، از قاعده پوسته جدا و توسط گوشته داغ سستکرهای جایگزین شده است. بالاآمدگی گوشته داغ سستکرهای سبب ذوب بخشی سنگ کره زیرقاره ای شده و سنگ‌های بازالتی الیگوسن منطقه مورد مطالعه را به وجود آورده است. جای‌گیری ماگمای بازالتی یاد شده در ترازهای بالای پوسته قاره‌ای، موجب ذوب بخشی پوسته شده و ماگماهای اسیدی را تولید کرده است. در اثر سرد شدن سریع گدازه‌های اسیدی، سنگ‌های شیشه‌ای مانند ابسیدین تشکیل شده اند که در مجاورت با آب های جوی و گرم به پرلیت تبدیل شده‌اند.
کلیدواژه‌ها: سنگ‌شناسی، ژئوشیمی، پرلیت، آق‌کند، زنجان، البرز- آذربایجان.
1استادیار، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
2کارشناسی ارشد، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
نویسنده مسئول: محمد ابراهیمی؛ E-mail: ebrahimi@znu.ac.ir