ارائه مدل‌های توسعه شهری با کاربرد سامانه‌های GISوRS و مدل‌های زیست‌محیطی

  ارائه مدل‌های توسعه شهری با کاربرد سامانه‌های GISوRS  و مدل‌های زیست‌محیطی

نوشته : دکتر مجید عباسپور * و  دکتر علیرضا قراگوزلو*

چکیده

        محیط‌زیست دارای مفهومی جامع است درحالی که شهر و شهرسازی تصویر محدودی از آن را در اندیشه انسان نمایان می‌سازد. مفهوم توسعه پایدار شهری و توجه به مفاهیم زیست‌محیطی و ارائه مدل‌های مناسب برای انواع عملکردهای توسعه در محیط‌زیست و نیز در شهرهای بزرگ که تحت تأثیر شدید آثار پرشتاب توسعه قرار دارند، هم در سطح جهانی و هم  در ایران، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در این میان، استفاده از داده‌های مکانی و سامان‌دهی و ‌تحلیل درست این داده‌ها برای بهره‌گیری در موضوعات توسعه، با اهمیت بوده و از رشد فزایند‌ه‌ای در سطح تحقیقات روز برخوردار است. هم‌چنین،  بهره‌گیری از سامانه‌ اطلاعات مکانی (GIS) و  تحلیل داده‌های ماهواره‌ای و بهره‌گیری از فناوری سنجش از دور (RS) نه‌تنها به عنوان ابزار شناسایی در این راستا تلقی می‌شود، بلکه قدمی فراتر از مرزهای تولید اطلاعات مکانی و ورود در حوزه‌های تحلیل و ارزیابی و برنامه‌ریزی خواهد بود. در این میان، داشتن مدل‌های مناسب از شرایط بوم شناختی و زیست‌محیطی سرزمین برای ارزیابی بسیار با اهمیت است. در این مقاله، با توجه به انواع عملکردهای شهری با ملاحظه دیدگاه توسعه پایدار که توجه ویژه‌ای به ظرفیت‌های طبیعی منطقه از دیدگاه بوم شناختی و زیست‌محیطی دارد، مدل‌های مناسب برای توسعه شهری در ایران و قابل استفاده در سامانه‌های اطلاعات مکانی  با درنظرگرفتن ملاحظات و استانداردهای محیط‌زیست ارائه می‌شود. بدیهی است با توجه به نقش پایگاه اطلاعات مکانی و به‌ویژه نقشه‌های رقومی دقیق و پایگاه سامانه‌های  اطلاعات مکانی ، باید به نقش حساس تعیین مدل‌های قابل استفاده در تحلیل‌های اطلاعات مکانی و ایجاد پیوستگی بین این اطلاعات و ظرفیت‌های طبیعی محیط برای تصمیم‌سازی در برنامه‌های توسعه متناسب با شرایط طبیعی  سرزمین و ظرفیت‌های بوم شناختی آن  اهمیت ویژه‌ای دارد. منطقه 22 شهر تهران در این تحقیق با وسعت حدود 10000 هکتار در شمال باختر این شهر مورد مطالعه قرار گرفته است و از مدل‌های محیطی و سامانه‌های GISوRS برای برنامه‌ریزی استفاده شده است.

کلید واژه‌ها : مدل‌های زیست‌محیطی، توسعه ،  برنامه‌ریزی شهری ، اطلاعات مکانی ، GIS ،  RS

 * دانشکده محیط زیست و انرژی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران.