تعیین وضعیت تنش به کمک روش برگشتی از صفحههای گسلی لبه جنوبی البرز مرکزی
تعیین وضعیت تنش به کمک روش برگشتی از صفحههای گسلی لبه جنوبی البرز مرکزی
نوشته : دکتر محمد رضا عباسی* و اسماعیل شبانیان بروجنی*
چکیده
در پژوهش کنونی گستره بین طول جغرافیایی 51 تا 5/52 درجه را بررسی می‌‌کند. البرز مرکزی با تحدب به سوی ایران مرکزی مجموعه کمانی شکلی از چین خوردگی و راندگی را شامل می‌شود. با اندازه گیری 181 صفحه گسلی و خش خط‌های مربوطه نحولات تنش از ائوسن (واحدهای سنگی) تا جوان ترین واحدهای کواترنر پسین (آبرفت) در محدوده شمال شهر تهران به کمک روش برگشتی مورد بررسی قرار گرفته است.
رخنمون های موجود در شمال شهر تهران شرایط مناسبی را برای اندازه گیری در آبرفت‌ها فراهم آورده‌اند. بیشترین اندازه‌گیری‌ها در آبرفتهای با سن پلیوپلیستوسن (سازند A) و کواترنری پیشین (سازند B) صورت گرفته‌اند. نتایج به دست آمده از باره زمانی پلیوپلیستوسن تا هولوسن سه جهت تنش بیشینه را نشان می‌دهند. این جهت‌های تنش به ترتیب با راستای شمال باختری، شمالی - جنوبی و شمال خاوری در جهت عقربه ساعت تغییر جهت می‌دهند. هر کدام از این جهت‌های تنش یا دو رژیم زمین ساختی فشاری و راستالغز ظاهر می‌شود.
به‌منظور تعیین سن رویدادهای مختلف زمین ساختی سن هر کدام از تغییر جهت‌های تنش به کمک روابط تقدم و تأخر صفحههای گسلی در سازندهای (A) و (B) مشخص شده اند. براساس این یافته‌ها در یال جنوبی البرز مرکزی جهت تنش شمال باختری در رژیم زمین‌ساختی فشاری در بازه زمانی ائوسن تا پلیوپلیستوسن حاکم بوده است که باعث چین خوردگی و گسلش‌ها با روند خاوری - باختری شده است متعاقب این رویداد زمین ساختی رژیم زمین ساختی راستالغز حاکم شده است که ما آن را با نهشته شدن سازند (B) همزمان می پنداریم.
تنسور تنش محاسبه شده بر روی گسله مشا (با سن هولوسن) با ساز و کارهای کانونی به دست آمده از این منطقه همخوان است و بیانگر جهت تنش شمال خاوری در یک رژیم زمین ساختی راستالغز است. با تفریق رویداد زمین ساختی عهد حاضر (تنش بیشینه شمال خاوری) از رویداد زمین ساختی قدیمی (تنش بیشینه شمال باختری) رویداد زمین ساختی با جهت تنش شمالی – جنوبی از نظر سنی باقی می‌ماند که ما آن را مربوط به کواترنر پسین (سازند C) می‌دانیم. چیرگی هر کدام از سه جهت تنش یاد شده در ابتدا با رژیم زمین ساختی فشاری و سپس با کارسازی رژیم زمین ساختی راستا لغز همراه بوده است.
کلید واژه‌ها: البرز مرکزی، تهران، وضعیت تنش، روش برگشتی، رژیم زمین‌ساختی، چرخش جهت تنش.
* پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله