مطالعات رخساره‌شناسی آتشفشان بیدخوان (استان کرمان)
مطالعات رخساره‌شناسی آتشفشان بیدخوان (استان کرمان)
شهرام خلیلی مبرهن1* و حمید احمدی پور 2
تاریخ دریافت: 31/02/1392 تاریخ پذیرش: 31/03/1393
چکیده
آتشفشان بیدخوان در استان کرمان و کمربند ولکانو- پلوتونیک ارومیه - دختر واقع و ساختمان آن شامل تناوبی از گدازه‌ها و مواد آذرآواری مختلف است. این آتشفشان از نظر سنی نسبتاً جوان (میوسن تا پلیوسن) است و ساختاری تا حدودی سالم دارد، به طوری که هدف مناسبی برای مطالعات رخساره‌شناسی به شمار می‌رود. بر اساس مطالعات رخساره‌ای، می‌توان ساختمان آتشفشان بیدخوان را در چهار رخساره تفکیک کرد. رخساره مرکزی در محل کالدرا واقع شده و واحدهای سنگی خاصی چون توده نفوذی نیمه ژرف دگرسان شده، برش‌های گدازه‌ای، دایک‌های حلقوی و شعاعی دارد. رخساره نزدیک آتشفشان به صورت دیواره‌های پرشیب و مرتفع در اطراف کالدرا گسترش پیدا کرده و ساختار چینه‌ای را به خوبی نشان می‌دهد که در آن، توالی‌های ستبر واحدهای آذرآواری ریزشی، خیزابی، جریانی و گدازه به صورت متناوب قرار گرفته‌اند. رخساره میانی با بیشترین گسترش، به طور عمده از مواد آذرآواری خیزابی، جریانی، گدازه و لایه‌های متعدد لاهار تشکیل شده است. رخساره دور آتشفشان بیدخوان، ستبرای کمی دارد و شامل رسوبات رودخانه‌ای درشت دانه‌ای است که در اثر تحرک دوباره محصولات اولیه آتشفشان و حمل آنها توسط رودخانه‌ها به وجود آمده‌اند. مطالعات رخساره‌ای نشان می‌دهد که ساختمان آتشفشان بیدخوان در اثر چندین فاز فورانی انفجاری ایجاد شده که برخی از آنها با دخالت آب همراه بوده‌اند و فاصله زمانی زیادی میان فوران‌ها وجود نداشته است. ویژگی‌هایی چون جوش‌خوردگی شدید و رنگ نهشته‌های آذرآواری نشان می‌دهد که این واحدها در زمان تشکیل، دمای بالایی داشته و در خشکی تشکیل شده‌اند. رخساره مرکزی آتشفشان بیدخوان می‌تواند محل مناسبی برای اکتشاف مس و مولیبدن پورفیری باشد.
کلید واژه‌ها: بیدخوان، کانی‌سازی کالدرا، رخساره آتشفشانی، آتشفشان مرکب، بردسیر.
1 استادیار، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور، ایران
2 دانشیار، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
*نویسنده مسئول: شهرام خلیلی مبرهن؛E-mail: khalilishahram@yahoo.com