کانی شناسی و ژئوشیمی عناصر فرعی دارای پتانسیل محیطی خطرناک (PHTEs) نهشتههای زغال سنگی منطقه اولنگ، البرز خاوری
کانیشناسی و ژئوشیمی عناصر فرعی دارای پتانسیل محیطی خطرناک (PHTEs) نهشتههای زغالسنگی منطقه اولنگ، البرز خاوری
زهرا سلیمانی‌مارشک 1 و نادر تقی پور2 *
تاریخ دریافت: 14/10/1391 تاریخ پذیرش: 20/08/1392
چکیده
منطقه اولنگ در فاصله 70 کیلومتری شمال خاوری شاهرود واقع شده است. این منطقه در ناودیس اولنگ ـ قشلاق قرار دارد و جزو حوضه زغالی البرز خاوری است. مشاهدات میکروسکوپی، آنالیز اشعه مجهول(XRD) نمونه زغالسنگ و خاکستر آن و همچنین آنالیز نقطهای (EDX) و تصاویر تهیه شده توسط میکروسکوپ الکترونی (SEM) از زغالسنگ نشان‌دهنده حضور کانیهای کائولینیت، کوارتز، سیدریت، پیریت، بیوتیت، ایلیت، آناتاز و کلریت در لایههای زغالسنگی معادن منطقه اولنگ است. پیریت در این لایهها از دو نوع اولیه (فرامبوییدال و شکلدار) و ثانویه (پرکننده رگهها، رگچهها و حفرات سلولی یا جانشین شده) است. فراوانی کنکرسیونهای سیدریتی (اولیه) و نبود کانیهای سولفاتی مانند ژیپس در این زغالسنگها نشان میدهد که لایههای زغالسنگی منطقه اولنگ اساساً تحت شرایط غیر دریایی یا حداقل تحت تأثیر باتلاقها یا آبهای سازندی با مقدار سولفات کم نهشته شدهاند. بررسی مقدار 15 عنصر دارای پتانسیل محیطی خطرناک (PHTEs) بر حســـــــب PPM شـــــــامل (, (Sn-4.87(, (Mo-19.56( (Mn-1600 ,( (Cu-129.3 ,(, (Cr-161.1(, (Co-51.32 ((Ba-1054.7 ,((P-6500 ,(, (Zn-101.78((V-323.9 ,(, (U-9.45( (Th-27.6 ,(, (Tl-1.36( (Pb-48 ,((Ni-139.7 در خاکستر نهشتههای زغالسنگی منطقه اولنگ و مقایسه آنها با مقدار این عناصر در خاکستر زغالسنگهای جهان، شیلها، خاکها و نیز با عدد کلارک پوسته نشان میدهد که زغالسنگهای منطقه اولنگ غنی از عناصر Mn, Mo, U, Pb, Zn و P هستند و تمرکز این عناصر در این زغالسنگها، خطرناک است.
کلیدواژه‌ها: زغالسنگ، اولنگ، عناصر فرعی دارای پتانسیل محیطی خطرناک، البرز خاوری.
1کارشناسی ارشد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران
2استادیار، دانشکده علوم زمین، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران
*نویسنده مسئول: نادر تقی‌پور؛ E-mail: taghipour@du.ac.ir