زمین شیمی و کانی شناسی نهشته لاتریتی قرالی، بوکان، استان آذربایجان غربی

 

زمین­شیمی و کانی­شناسی نهشته لاتریتی قرالی، بوکان، استان آذربایجان­غربی

صمد علیپور1*، سیده نسرین موسوی2 و یوسف رحیم سوری3

تاریخ دریافت: 12/03/1393             تاریخ پذیرش: 15/10/1393

چکیده

نهشته لاتریتی قرالی در 20 کیلومتری باختر شهر بوکان، جنوب استان آذربایجان­غربی قرار دارد. هشت رخنمون بررسی­شده در منطقه قرالی به صورت چینه­سان در دولومیت­ها و آهک­های سازند روته گسترش یافته­اند. از نظر کانه­نگاری نمونه­های بررسی­شده دارای بافت­های دانه پراکنده، رگچه­ای، سوزنی، اسفنجی، جانشینی، جریانی و کاتاکلاستیک هستند. بافت­های دیده شده نشان­دهنده ژنز نابرجا، هوازدگی زیاد و عوامل زمین­ساختی شدید برای رخنمون­های موجود هستند. بر اساس داده­های شیمیایی، تیپ رخنمون­ها از لاتریت­های غنی از آهن تا بوکسیت­های آهن­دار متغیر هستند ولی به طور عام نمودارهای مختلف، این ذخیره را در تیپ ذخایر لاتریت- بوکسیتی قرار می­دهد. نتایج داده­های زمین­شیمیایی بیانگر غنی­شدگی Fe Al, و Ti و تهی­شدگی Si، Ca، Na و K در کانسنگ­ها هستند. الگوی توزیع REEs بهنجار شده به کندریت، تفریق ضعیفی را میان HREEs و LREEs با غنی­شدگی نسبی بیشتری از HREEs نشان می­دهد. سنگ مادر این نهشته، سنگی بازی با ترکیب بازالتی غنی از آهن ارزیابی شد که در طی هوازدگی شیمیایی، خروج عناصر قلیایی سبب افزایش نسبی Al2O3 و Fe2O3 در این کانسنگ شده است. نتایج مطالعه نشان می­دهد که کانی­های رسی، مسکوویت و کانی­های منگنز میزبان مناسبی برای عناصر خاکی کمیاب در کانسنگ­ها نبوده­اند. نتایج همبستگی میان عناصر نشان می­دهد که کانی­های روتیل و آناتاز نقش مهمی در میزبانی REEs در این نهشته نداشته­اند. همبستگی منفی Th با Ti (0.92-) نشانه عدم نقش تیتانیم و آناتاز در تمرکز توریم و در برابر همبستگی مثبت میان Ti باGd  (0.91) نشان می­دهد که تمرکز این عنصر توسط کانی­های روتیل و آناتاز انجام شده است. همبستگی­های مثبت و قوی P با  REEs حکایت از نقش کانی­های فسفاتی ثانویه در تمرکز عناصر خاکی کمیاب به جز سه عنصر ,Gd Tb وEr در رخنمون­ها دارد. همبستگی­های مثبت عناصر ,Gd Tb و Er نشان می­دهدکه تثبیت این عناصر در فازهای کانیایی نوریخت (نئومورف) و حضور در فازهای کانیایی مقاوم در برابر هوازدگی دو عامل اصلی اختلاف در توزیع سه عنصر  با بقیه عناصر خاکی کمیاب در کانسنگ­ها بوده است.

کلید واژه­ها: ذخیره آهن، لاتریت، قرالی، بوکان، آذربایجان­غربی.

1دانشیار، گروه زمین­شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

2 کارشناس ارشد، گروه زمین­شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

3استادیار، گروه زمین­شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

* نویسنده مسئول: صمد علیپور؛ E-mail: s.alipour@urmia.ac.ir