تحلیل کشش در حوضه رسوبی گروه شمشک(دره بلده، البرز مرکزی)

تحلیل کشش در حوضه رسوبی گروه شمشک(دره بلده، البرز مرکزی)

مسعود میرزایی سوزنی^1*، علیرضا شهیدی²و  فاطمه علیزاده صوری³

تاریخ دریافت: 02/02/1392                            تاریخ پذیرش: 18/08/1392

چکیده

برای بررسی نیروی کششی حاکم بر البرز مرکزی در بازه زمانی تریاس پایانی (نورین) تا ژوراسیک میانی (باژوسین آغازین)، سیستم‌های گسلی عادی و امتدادلغز همزمان با رسوب‌گذاری فعال در حوضه شمشک (دره بلده واقع در البرز مرکزی) مورد مطالعه قرار گرفت. منطقه مورد مطالعه، از ستبرای قابل توجهی از نهشته‌های گروه شمشک تشکیل شده است. با تحلیل جهت‌گیری ₃σ حاصل از 404 سطح گسل در قالب 35 مجموعه گسلی نرمال، دو جهت اصلی کشش در راستاهای NNE (˚020) و NE (˚070) تشخیص داده شد. همچنین جهت کشش فرعی در راستای WNW (˚300) نیز مشاهده شده است. جهت کشش سیستم‌های گسلی امتدادلغز همزمان با تشکیل این رسوبات در این راستا، نشانگر وجود حوضه‌های برشی- کششی در منطقه است. در طول زمان تریاس- ژوراسیک  لبه جنوبی اوراسیا  ضمن حرکت به سمت جنوب (از حدود مدار 30‌درجه به 15 درجه) در راستای حدود 40-50 درجه در جهت عقربه‌های ساعت گردش می‌کند، این امر موجب می‌شود که کششی شمالی- جنوبی در ابتدای رسوب‌گذاری گروه شمشک حاکم باشد که پس از گردش صفحه اوراسیا، کشش شمال‌خاوری- جنوب‌باختری غالب شود؛ افزون بر این در بازه زمانی نورین- رتین و توآرسین- آلنین رسوب‌گذاری و فرونشست حوضه رسوبی شمشک شدیدتر بوده و سبب‌ شده راستاهای اصلی یاد شده به صورت مجزا از هم دیده شوند. کشش فرعی که در راستای WNW-ESE (˚307-˚278)، دیده می‌شود؛ در واقع چرخش 90 درجه‌ای (permutation) همان راستای کشش اصلی شمالی- جنوبی است. هنگامی که نسبت Φ به صفر نزدیک (کمتر از4/0) می‌شود احتمال جابه‌جایی بین محورهای ₂σ و ₃σ بالا می‌رود و حوضه‌هایی با ساختار کششی دوجهتی شکل می‌گیرند. در حدود 80 % از ایستگاه‌هایی که کشش WNW-ESE را نشان می‌دهند، نسبت Φ پایینی دارند؛ که همین امر سبب جابه‌جایی محور ₃σ آنها با ₂σ راستای اصلی کشش شده‌است. در نواحی ایستگاه‌های یادشده و همچنین ایستگاه‌هایی با سیستم امتدادلغز که جهت ₃σ در آنها با این راستای کشش همراه است؛ انیزوتروپی در سنگ‌های پوسته‌ای حوضه تشکیل، بالا بوده است.

کلیدواژه‌ها:کشش، گروه شمشک، فرونشست، اوراسیا، جابه‌جایی، چرخش، تنش دیرینه، گسل‌های عادی همزمان با رسوب‌گذاری.

¹کارشناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

²دکترا، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

³کارشناسی ارشد، گروه زمین‌ساخت، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

*نویسنده مسئول:مسعود میرزایی‌سوزنی؛ E-mail:mmsmasoud@gmail.com