بررسی رفتار کاهندگی پس‌لرزه‌های زمین‌لرزه‌های متوسط تا بزرگ در فلات ایران
بررسی رفتار کاهندگی پس‌لرزه‌های زمین‌لرزه‌های متوسط تا بزرگ در فلات ایران
فرناز کامران‌زاد1 *، لاله سادات موسوی2، مسعود مجرب3 و حسین معماریان4
تاریخ دریافت:06/09/1392 تاریخ پذیرش: 17/02/1393
چکیده
در پژوهش حاضر رفتار کاهندگی توالی پس‌لرزه‌های زمین‌لرزه‌های متوسط تا بزرگ رخ‌داده در فلات ایران براساس رابطه تجربی Omori (1894) مورد مطالعه قرار گرفته است. با توجه به پوشش دستگاهی مناسب از سال 1990 به بعد، زمین‌لرزه‌های مهم رخ‌داده در فلات ایران در این فاصله بررسی شدند. پس از تعیین پس‌لرزه‌های هر زمین‌لرزه براساس پنجره‌زمانی- مکانی Gardner & Knopoff (1974)، نمودار کاهندگی پس‌لرزه‌های 14 توالی از زمین‌لرزه‌ها که دارای رکورد کافی بوده و در سراسر فلات ایران گسترده شده‌اند، تحلیل شد. بنابراین نمودار و پارامترهای رابطه آموری شامل p، c و k برای هر توالی لرزه‌ای محاسبه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که برای زمین‌لرزه‌های ایران مقدار پارامتر p در محدوده 7/2-39/0، پارامتر c در محدوده 5-01/0 و پارامتر k در محدوده 4/1427-10 است که این تغییرپذیری زیاد معرف تنوع الگوی رخداد پس‌لرزه‌ها در فلات ایران و البته ناقص و ناهمگن بودن کاتالوگ زمین‌لرزه‌های ایران است. بنابراین با داده‌های موجود، تفکیک یا پهنه‌بندی نواحی از نظر رفتار کاهندگی زمانی فعالیت پس‌لرزه‌ها در منطقه گسترده‌ای چون فلات ایران به‌طور‌دقیق امکان‌پذیر نیست؛ با‌این‌حال از برآورد نرخ کاهندگی پس‌لرزه‌ها به‌طورجداگانه برای هر منطقه فعال لرزه‌ای می‌توان برای مطالعات تحلیل خطر زمین‌لرزه استفاده کرد. به‌طورکلی می‌توان گفت که مقدار پارامتر p و بنابراین سرعت کاهندگی پس‌لرزه‌ها برای نواحی البرز و زاگرس بیشتر از نواحی مرکزی و خاوری ایران است. هرچه نرخ کاهندگی بیشتر باشد، نرخ تخلیه انرژی و سرعت رسیدن به میزان لرزه‌خیزی زمینه بیشتر است که نتیجه حاصل با نرخ تخلیه انرژی پهنه‌های لرزه‌زمین‌ساختی ایران همخوانی دارد. افزون بر این 7 توالی‌از زمین‌لرزه‌ها دارای رخداد پس‌لرزه‌های ثانویه بوده و بنابراین دو مقدار برای پارامترهای رابطه آموری اختیار کردند. نتایج نشان داد که هرچه بزرگای زمین‌لرزه بیشتر باشد، احتمال رویداد زمین‌لرزه بزرگ بعدی و رخداد پس‌لرزه‌های ثانویه در توالی وجود دارد. افزون بر برای 7 زمین‌لرزه موجود دارای توالی ثانویه، روندی در تغییرات P2 قابل مشاهده است؛ به‌گونه‌ای که برای 3 مورد از این 7 زمین‌لرزه با بزرگای بیش از 7 که در مرز فعال ورقه‌ایران نیز هستند، مقدار P2 بیشتر از 5/2 و برای 4 زمین‌لرزه درون‌ورقه‌ای دیگر با بزرگای کمتر از 7، مقدار P2 کمتر از 2 است و این مساله ممکن است به‌دلیل بزرگای زمین‌لرزه یا محیط زمین‌ساختی و فاصله کانون زمین‌لرزه تا گره‌های گسل اصلی است. نتایج این بررسی همچنین نشان داد که مقدار پارامترهای c وk به‌شدت تحت‌تأثیر تعداد رکورد در کاتالوگ است و هرچه داده‌ها کامل‌تر باشند، مقدار پارامترهای یادشده و بنابراین تحلیل لرزه‌خیزی و فیزیک ناحیه گسلش دقیق‌تر خواهد بود.
کلیدواژه‌ها: پس‌لرزه، توالی لرزه‌ای، کاهندگی، قانون آموری، فلات ایران.
1 دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 کارشناس، دانشکده فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 دانشجوی دکترا، دانشکده فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
4 استاد، دانشکده فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
* نویسنده مسئول: فرناز کامران‌زاد؛ E-mail: f_kamranzad@ut.ac.ir