چین خوردگی جدایشی در گستره میانه- ماه نشان: اندرکنش بین رسوب گذاری در حوضه سازند سرخ بالایی و کوتاه شدگی

 

چین­خوردگی جدایشی در گستره میانه- ماه­نشان: اندرکنش بین رسوب­گذاری در حوضه سازند سرخ بالایی و کوتاه­شدگی

مجید باقرنژاد1*، محمد رضا قاسمی2 و بهنام اویسی3

تاریخ دریافت21/10/1392                 تاریخ پذیرش: 20/03/1393

چکیده

در پانه­های (wedge) چین و راندگی که به­صورت نازک­پوست دگرریخت می­شوند چگونگی دگرریختی ارتباط نزدیکی با مقاومت در برابر لغزش در راستای سطح­های فَراکَنِش  (decollement) و حضور طبقات کم ژرفا و ژرف فراکنش دارد. در گستره چین­خورده میانه- ماه­نشان، طبقات شکل­پذیر در ترازهای پایینی (سازند سرخ بالایی) نقش به­سزایی در هندسه و جنبش­شناسی دگرریختی گستره بازی می­کنند. به­منظور شناسایی هندسه چین­خوردگی، تفکیک سازوکارهای چین‌خوردگی و تعیین ژرفای فراکنش، اقدام به جمع­آوری اطلاعات و عملیات صحرایی در گستره میان میانه و ماه­نشان شد. وضعیت چین­خوردگی­ها و ساختارهای این گستره به­گونه­ای ویژه از دیگر ساختارهای گستره و حتی نواحی همسایه مانند البرز متمایز است و جنبش گنبدهای تبخیری و شکل­پذیر بودن مارن­های سازند سرخ بالایی پیچیدگی زیادی را به الگوی چین‌خوردگی داده است. برای تحلیل پدیده­های ساختاری همزمان با رسوب­گذاری، افزون بر برداشت­های ساختاری دقیق، از ویژگی­های رسوب­شناختی و محیط رسوبی در راستای تفسیر و تاریخ گذشته گستره، مطالعه سنگ­های رسوبی، ارائه داده­هایی از محیط­های رسوب­گذاری آنها و جغرافیای دیرینه نیز استفاده شد. یکی از دستاوردهای این پژوهش، تحلیل ساختارهای رشدی (growth structures) همزمان با چین‌خوردگی در گستره میانه- ماه­نشان بود. شش برش ساختاری AA’، BB’، CC’، DD’، EE’، FF’ در عرض ساختارهای چین­خورده پیچیده گستره پیمایش و رسم شد. میزان کوتاه­شدگی به­دست آمده از دو برش AA’ و DD’ به­ترتیب 65/46 و 05/38 درصد به­دست آمد که میانگین آنها 3/42 درصد است. در مقایسه با این مقدار، میزان کوتاه­شدگی در بخش­های گوناگون استان‌های زمین‌ساختی البرز و زاگرس از 16 تا 30 درصد متغیر است. ما بر این باوریم که علت این اختلاف در آن است که کوتاه­شدگی در این گستره به­صورت محلی روی داده است و تحت تأثیر عواملی مانند شیب حوضه و گسل­های ژرف و لایه­های کم‏قوام موجود در سطح فراکنش گستره قرار دارد. با بررسی­هایی که انجام گرفت سازوکار اصلی چین‌خوردگی نهشته­های این گستره از نوع جدایشی (detachment) و چین پیشروی گسل یا چین خم گسل (fault propagation fold or fault bend fold) است، مواد تبخیری موجود در توالی (گچ و نمک) نقش مهمی در این چین‌خوردگی­ها دارند.

کلیدواژه­ها: چین­خوردگی، میانه، ماه­نشان، ژرفای فراکنش، سازند سرخ بالایی

1 دانشجوی کارشناسی‌ارشد، پژوهشکده علوم‌زمین، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

2 دانشیار، پژوهشکده علوم‌زمین، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

3 دکترا، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

*نویسنده مسئول: مجید باقرنژاد ؛ E-mail: baghernejhad.majid@gmail.com