نشانههای زمینریختی زمینساخت فعال حوضه آبریز جراحی- هندیجان (رودخانه‌های مارون- زهره) در جنوب باختر ایران
نشانههای زمینریختی زمینساخت فعال حوضه آبریز جراحی- هندیجان (رودخانه‌های مارون- زهره) در جنوب باختر ایران
جهانبخش احسانی1*، مهران آرین2 و منوچهر قرشی3
تاریخ دریافت: 01/ 02/ 1393 تاریخ پذیرش: 04/ 05/ 1393
چکیده
در این مقاله به بررسی زمینساخت فعال نسبی حوضه آبریز جراحی- هندیجان بر پایه شاخصهای زمینریختی پرداخته شده است. این شاخصها عبارتند از: شاخص طول- شیب رودخانه (SL)، عدم تقارن حوضه زهکشی (Af)، انتگرال فرازسنجی (Hi)، نسبت عرض کف دره به ارتفاع آن (Vf)، شکل حوضه زهکشی (Bs) و پیچ و خم پیشانی کوه (Smf). نتایج بررسی این ویژگیها با هم به‌عنوان شاخص زمینساخت فعال نسبی (Iat) محاسبه و به چهار رده که شامل مناطق خیلی فعال تا مناطق با فعالیت کم است، تقسیمبندی شد. ناحیه مورد مطالعه در کمربند کوهزایی زاگرس (مرتفع، میانی و پست) در جنوب باختر ایران است که یک مکان مناسب برای بررسی زمینساخت فعال نسبی است. بررسیهای اخیر نشان میدهد که نوزمینساخت نقش مهمی در تکامل زمینریختی این بخش از زاگرس دارد. شواهد زمینریختی، بالاآمدگی مختلفی را در گذشته زمینشناسی ناحیه نشان میدهند. ردههای بالای Iat (فعالیت کم زمینساختی) بیشتر در جنوب باختر حوضه آبریز جراحی- هندیجان به دست آمد، در حالی که بقیه ناحیه دارای ردههای متوسط تا بالای فعالیت است. زیرحوضه‌های باغ ملک و تخت دراز، بیشترین میزان زمینساخت فعال نسبی را نشان میدهد. توزیع این شاخص نواحی مربوط به فعالیت گسلهای مختلف و نرخهای نسبی زمینساخت فعال را مشخص میسازد. نزدیک به 40 درصد از مساحت کل ناحیه مورد مطالعه در ردههای یک و دو، یعنی با فعالیت خیلی بالا و بالا، قرار دارد و 37 درصددر رده 4 ،یعنی با فعالیت زمینساختی پایین قرار دارد. محیطهای با نرخهای بالاتر فعالیت، شاخص Iat کوچک‌تری دارند.
کلیدواژه‌ها: شاخصهای زمینریختی، زمینساخت فعال، حوضه آبریز، عدم تقارن، زاگرس.
1دانشجوی دکترا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
2دانشیار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
3دانشیار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران- شمال، تهران، ایران
* نویسنده مسئول: جهانبخش احسانی؛ E-mail:j_ehsani911@yahoo.com