تحلیل وضعیت تنش نوزمینساختی کوهزاد زاگرس و جدایش رژیم‌های تنش با دادههای زمین‌لرزه
تحلیل وضعیت تنش نوزمینساختی کوهزاد زاگرس و جدایش رژیم‌های تنش با دادههای زمین‌لرزه
بهزاد زمانی قرهچمنی1، نسرین کیانیزاده 2و حسنیه پرهیزکاری2
تاریخ دریافت: 20/ 01/ 1392 تاریخ پذیرش: 21/ 05/ 1393
چکیده
در این پژوهش وضعیت رژیم تنش زاگرس بر پایه روش تحلیل وارون و دادههای سازوکار کانونی زمینلرزههای روی داده مرتبط با گسل‌های فعال این محدوده بررسی شده است. در این پژوهش به دلیل تفاوت‌های ساختاری، لرزه‌شناسی و زمین‌شناسی، کمربند رانده و چین‌خورده زاگرس به 5 پهنه ساختاری تقسیم شد تا بتوان وضعیت تنش همگنی را برای هر پهنه تحلیل کرد. با توجه به وجود تعداد زیادی دادههای لرزهای، برآورد سمتگیری تنش‌ها با استفاده از آنها انجام گرفته است. برای این منظور ابتدا دادههای حل سازوکار کانونی زمینلرزههای سده اخیر زاگرس از منابع مختلف گردآوری، ساختار آنها یکسان و پس از کنترل و اصلاح خطاهای ممکن از آنها استفاده شد. در این مطالعه تحلیل جدایش تنش‌ها با نرمافزار Dyngli انجام گرفته است. بر این مبنا در بخش‌های مختلف زاگرس دست کم سه رژیم تنش جداگانه و در برخی نیز چهار رژیم تنش اثرگذار است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد سوگیری تنش‌های رژیم اول و سوم به دست آمده در پهنه 1 و 2، سوی تنش‌های رژیم سوم وچهارم در پهنه 3، تنش رژیم سوم در پهنه 4 و تنش‌های رژیم‌های اول، دوم و چهارم در پهنه 5 با نتایج بررسی دیگر پژوهشگران در این محدوده و به‌ویژه با نتایج اندازه‌گیری‌های ژئودزی همخوانی خوبی نشان می‌دهد. جهات جابه‌جایی پوسته تحلیل شده باژئودزی GPS که پژوهشگران مختلف به دست آورده‌اند، نشان می‌دهد که کوتاهشدگی در سراسر زاگرس یکنواخت نیست و از سوی دیگر سوگیری میدان واتنش و لغزش گسل‌ها نیز متفاوت است که می‌تواند مرتبط با وجود رژیم‌های تنش چندگانه در زاگرس باشد. همچنین رژیم‌های همراستا با سوی GPS با توجه به زمینساخت نازک پوسته در زاگرس و با در نظر گرفتن نزدیکی آن با نتایج روند اندازهگیری شده با ژئودزی به نظر می‌رسد مربوط به پوشش رسوبی باشند که سبب زمینلرزههای به نسبت پیوسته با بزرگای کوچک میشوند. از این رو، رژیم‌های اول، دوم و چهارم در پهنه 1، رژیم دوم در پهنه 2، رژیم‌های اول و دوم در پهنه 3 و 4 و رژیم سوم در پهنه 5 در ارتباط با پی‌سنگ پیشنهادشده است که با تمرکز تنش‌ها سبب رویداد زمینلرزههای بزرگ میشود. همچنین روند تنش‌های فشارشی به دست آمده عمود بر امتداد ساختارهاست، به‌طوری که در پهنه‌های 1، 2 ، 3 و 5 رژیم تنش دوم و در پهنه 4 رژیم اول، همگی عمود بر ساختارهای چین‌خورده و راندگیها هستند.
1استادیار، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
2کارشناسی ارشد، گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
*نویسنده مسئول: بهزاد زمانی قرهچمنی؛ E-mail: b.zamani@tabrizu.ac.ir