بررسی ویژگی های زمین‌شناختی و لرزه ای رخداد زمین لرزه ۵ شهریور ماه ۱۳۸۹ خورشیدی توچاهی (جنوب دامغان) با بزرگای MN=۵.۹
بررسی ویژگیهای زمین‌شناختی و لرزهای رخداد زمینلرزه 5 شهریور ماه 1389 خورشیدی توچاهی (جنوب دامغان) با بزرگای MN=5.9
محمدعلی شکری1*، محمد فروتن2، مجید نعمتی3 ، محمدجواد بلورچی1 ، شهریار جوادی‌پور1 و بهنام اویسی2
تاریخ دریافت: 16/10/1392 تاریخ پذیرش: 05/08/1393
چکیده
در ساعت 23:53 دقیقه شامگاه جمعه 5 شهریور 1389 خورشیدی زمین‌لرزه‌ای با بزرگای 9/5 در سنجه امواج محلی (MN) شهرستان دامغان و روستاهای جنوب آن را لرزاند. پیش از رخداد این زمینلرزه، هیچ پیش‌لرزه‌ای در پیرامون رومرکز یاد شده ثبت نشده‌است. این در حالی است که تا حدود یک ماه پس از زمینلرزه اصلی، 85 پس‌لرزه با بزرگای بین 5-1 توسط مرکز لرزه‌نگاری کشوری گزارش شده است. طی بازدیدهای میدانی انجام شده پس از رخداد، گسلش سطحی مرتبط با گسل مسبب زمینلرزه دیده نشد ولی شکستگی‌های ثانویه‌ای با راستای چیره N120º-140º برداشت گردید. بر پایه بازدیدهای انجام شده در 32 شهر و آبادی آسیب دیده در پی این زمینلرزه، بیشینه شدت زمینلرزه در سنجه تصحیح شده مرکالی (MMI) در آبادی توچاهی واقع در 85 کیلومتری جنوب دامغان، برابر با VIII+ برآورد شد. متأسفانه بر اثر این رخداد 4 تن از هم‌میهنانمان جان خود را از دست دادند. برای حل سازوکار زمینلرزه اصلی توچاهی و بزرگ‌ترین پس‌لرزه آن، از قطبش نخستین پرتو فشاری رسیده به ایستگاه‌ها استفاده شد. سازوکار ژرفی حل شده برای این رخداد لرزهای، سازوکار راستالغز چپ‌بر و شیب نزدیک به قائم و راستای شمال خاوری-جنوب باختری را برای گسل مسبب این زمینلرزه پیشنهاد می‌کند. با توجه به موقعیت روکانون، موقعیت مکانی پس‌لرزه‌ها، حل سازوکار ژرفی زمینلرزه و مشاهدات صحرایی، گسل مسبب این رخداد لرزهای، یکی از شاخه‌های گسلی جای‌گرفته در شمال بلندی‌های دارستان در جنوب آبادی‌های توچاهی، کوه‌زر و کوشاهی با سازوکار راستالغز چپ‌بر و راستای کلی شمال خاور-جنوب باختر با شیب به سوی شمال باختر و با نام گسل توچاهی معرفی می‌شود.
کلیدواژه‌ها: زمینلرزه، گسلش سطحی، روکانون، شدت، سازوکار ژرفی، توچاهی، دامغان.
1 کارشناسی‌ارشد، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران
2 دکترا، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران
3 استادیار، بخش زمین‌شناسی، دانشکده علوم و مرکز پژوهشی زلزله، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
*نویسنده مسئول: محمدعلی شکری؛ E-mail:M.shokri@gsi.ir