اثر کنترل کننده های ساختاری در نهشت مواد معدنی منطقه چشمه‌خوری (شمال باختر بیرجند)
اثر کنترل کنندههای ساختاری در نهشت مواد معدنی منطقه چشمه‌خوری
(شمالباختر بیرجند)
خشایار کاویانی صدر1*، محمد مهدی خطیب2 و محمد‌حسین زرین کوب3
تاریخ دریافت: 11/09/1392 تاریخ پذیرش: 21/12/1392
چکیده
منطقه چشمه‌خوری به‌طور عمده پهنهای است از گسلهای موازی- نردبانی که در امتداد آنها کانیسازی از نوع فلزی و غیر فلزی صورت گرفته است. کنترلکنندههای ساختاری به عنوان عاملی مهم در تشکیل عناصر ساختاری این منطقه نظیر دایک، گسل، درزه، چین و به‌ویژه رگههای معدنی به‌شمار میآیند. دایکها در سه نوع گوهای با راستای E-W، چین‌خورده با راستای NW-SE و حلقوی بوده که وضعیت هریک به نحوی در کنترل جنبشهای ساختاری منطقه است. اعمال یک رژیم فشاری- برشی چپبر ناحیهای روی گسلهای موجود، منجر به چرخش پادساعتگرد بلوکهای آندزیتی در مقیاس بزرگ و شکلگیری ساختاری قفسهکتابی در کل محدوده گشته است. چرخش این بلوکها افزون بر ایجاد فضای باز و در پی آن نفوذ محلولهای گرمابی کانهدار و بروز دگرسانیهای گسترده، سبب تشکیل پهنههای برشی راستبر در امتداد گسلها شده که فاز کانیزایی در قالب رگهای در کنترل درزه و شکستگیهای فرعی این پهنهها است. تشکیل رگههای معدنی تحت تأثیر پهنههای برشی راستبر ساختار قفسهکتابی در منطقه و بیان پیچیدگیها و مؤلفههای پی در پی ساختاری یادشده تا رسیدن به مرحله نحوه جایگیری ماده معدنی، به ارائه مدلی آزمایشگاهی انجامید که تطابق مناسب نتایج حاصل از دیگر بررسیها با مدلسازی را در پی داشت.
کلید واژهها: بیرجند، چشمه‌خوری، پهنه برشی، کنترل کننده ساختاری، ساختار قفسهکتابی، رگه معدنی، دایک.
1 کارشناسی ارشد، گروه زمینشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
2 استاد، گروه زمینشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
3 دانشیار، گروه زمینشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
* نویسنده مسئول: خشایار کاویانی صدر؛ E-mail: khashayargeologist@yahoo.com