بررسی تغییرات ترکیب شیمیایی کانی‌های دگرگونه در سنگ‌های بازیک میلونیتی و متاسوماتیک شمال باختر ارومیه
بررسی تغییرات ترکیب شیمیایی کانی‌های دگرگونه در سنگ‌های بازیک میلونیتی و متاسوماتیک شمال باختر ارومیه
کورش محمدیها 1*، مسیب سبزه‌ای 2، مهرداد قهرایی‌پور 2 و عبدالله کوثری تربه‌بر 3
چکیده
منطقه مورد مطالعه بخشی از پهنه سنندج- سیرجان بوده که به طور عمده از سنگ‌های دگرگونی تشکیل یافته است و دارای سنگ‌های متنوعی با منشأ آذرین اسیدی و بازیک است. مطالعه و بررسی سنگ‌های دگرگون شده بازیک منطقه حاکی از این است که متاسوماتیسم و دگرریختی مکانیکی دو فرایند اصلی تبلور دگرگونی بوده و تغییرات شیمیایی همراه با پیشرفت متاسوماتیسم و دگرشکلی ایجاد شده است (محمدیها، 1379). آمفیبول و پلاژیوکلاز از جمله کانی‌های اصلی موجود در سنگ‌های بازیک منطقه هستند و در این نوشتار سعی شده است تا ماهیت تغییرات شیمیایی آمفیبول‌ها و پلاژیوکلازهای دگرگونی با توجه به سنگ‌های میزبان و تغییرات پیشرونده مورد بررس قرار گیرد. نتایج حاصل از تجزیه میکروپروب کانی‌های آمفیبول نشان می‌دهد که طی میلونیتی شدن گابروها در این منطقه میزان Al2O3 و TiO2 افزایش و میزان MgO و MnO کاهش یافته است و نیز متاسوماتیسم باعث افزایش میزان Al2O3 و Na2O در این کانی‌ها شده است. نتایج تجزیه مربوط به کانی پلاژیوکلاز بیانگر آن است که طی میلونیتی و متاسوماتیتی شدن میزان CaO کاهش یافته و در عوض در اثر متاسوماتیتی شدن میزان Al2O3 و Na2O در آن افزایش می‌یابد. به طور کلی این تغییرات تحت تأثیر ترکیب شیمیایی توده، شرایط فشار و حرارت، فوگاسیته اکسیژن و حضور فازهای متعادل با این کانی‌هاست. افزایش میزان Al باعث افزایش میزان جانشینی چرماکیتی در آمفیبول‌های سنگ‌های دگرریخت شده می‌شود و از طرفی افزایش میزان Na در سنگ‌های متاسوماتیک، باعث شده که جانشینی ادنیتی در آمفیبول این قبیل سنگ‌ها از جانشینی‌های شاخص به شمار آید.
کلید واژه ها: تغییرات شیمیایی، سنگ‌های دگرگونی بازیک، میلونیت، متاسوماتیسم، آمفیبول، پلاژیوکلاز، ارومیه
1 کارشناسی ارشد، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران
2 دکتری، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران
3 کارشناسی ارشد، سازمان انرژی ها نو ایران، دفتر زمین گرمایی
* نویسنده مسئول: کورش محمدیها؛ E-mail: k.mohammadiha@gmail.com
تاریخ دریافت: 13/06/1389
تاریخ پذیرش: 27/01/1390