سنگ‌نگاری، ژئوشیمی، منشأ و جایگاه زمین‌ساختی مجموعه نفوذی خشومی- درانجیر، جنوب باختر ساغند ( ایران مرکزی)
سنگ‌نگاری، ژئوشیمی، منشأ و جایگاه زمین‌ساختی مجموعه نفوذی خشومی- درانجیر، جنوب باختر ساغند ( ایران مرکزی)
امیرعباس فتاحی1، نعمت اله رشیدنژادعمران2* و فریبرزمسعودی3
چکیده
مجموعه نفوذی پس از برخوردی خشومی- درانجیر به سن ائوسن پسین، شامل دو توده گرانیت خشومی و دیوریت درانجیر در منطقه ساغند، در فاصله 120 کیلومتری شمال خاوری شهرستان یزد و در پهنه ساختاری ایران مرکزی قرار دارد. این مجموعه درون سنگ‌های دگرگونی کمپلکس چاپدونی تزریق شده و ترکیب سنگ‌شناسی آن از سینوگرانیت، مونزوگرانیت، گرانودیوریت، کوارتزدیوریت تا تونالیت در تغییر بوده و کل مجموعه توسط دایک‌های آپلیتی، میکرومونزونیتی تا میکرودیوریتی قطع شده‌است. سنگ‌های دورگه و آنکلاوهای میکروگرانولار مافیک با ابعاد و اشکال متنوع به فراوانی در این سنگها دیده می‌شوند. بررسی‌های ژئوشیمیایی حاکی از آن است که این سنگها متاآلومین تا اندکی پرآلومین، منیزیمی و از گرانیت‌های نوع I و A کلسیمی– قلیایی پتاسیم بالا هستند. الگوهای عناصر کمیاب خاکی بهنجار شده با کندریت هر دو توده و دایک‌های وابسته، حاکی از تفریق درون گروهی این عناصر ( 2.72 >(La/Yb)N >41.64) و غنی‌شدگی LREE و بی‌هنجاری منفی متوسطEu (Eu/Eu*= 0.63 میانگین) است. رفتارعناصرکمیاب بیانگر کاهش P, Ti, Nb و تمرکز بالای عناصر Ba, Rb, K و Th است که می‌تواند نشانه آغشتگی ماگمای مافیک با مواد پوسته‌ای باشد. خاستگاه زمین‌ساختی آنها با گرانیت‌های کمان‌های آتشفشانی (VAG) و درون‌صفحه‌ای(WPG) همخوانی دارد. ویژگی‌های سنگ‌نگاری، ژئوشیمیایی و تکتونوماگمایی این مجموعه نفوذی با گرانیت‌های کلسیمی- قلیایی پتاسیم بالا (KCG) شباهت بسیار داشته و همانند بیشتر توده‌های گرانیتی KCG، فرایندهای تبلور بخشی و آمیختگی ماگماهای مافیک - فلسیک نقش بسزایی در تحول و تکوین آن داشته‌اند.
کلید واژه‌ها: دیوریت درانجیر، گرانیت خشومی، کلسیمی- قلیایی پتاسیم بالا، آمیختگی ماگمای مافیک – فلسیک، ساغند، ایران مرکزی
1 دانشجوی دکترا، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2 استادیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 دانشیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
*نویسنده مسئول: نعمت‌الله رشیدنژاد عمران؛ rashid@modares.ac.ir E-mail:
تاریخ دریافت: 07/03/1390
تاریخ پذیرش: 08/09/1390