بیواستراتیگرافی رادیولارهای کرتاسه در نواحی نیریز (فارس)

بیواستراتیگرافی رادیولارهای کرتاسه در نواحی نیریز (فارس)

 دکتر فریده کشانی
   چکیده:
   به منظور مطالعه بیواستراتیگرافی رادیولارهای متعلق به مجموعه رادیولاریت های منطقه نیریز فارس، دو برش چینه شناسی مورد بررسی قرار گرفت، یکی در گردنه اصطهبانات به نیریز و دیگری در فاصله 15 کیلومتری تنگ حنا‌(شمال خاوری دریاچه بختگان).
   رادیولاریت های گردنه اصطهبانات، زیر آهک های سازندتاربور، قرار داشته و بخش زیرین آن، رخنمون ندارد. در شمال خاوری دریاچه بختگان برش (تنگ حنا)، رادیولاریت ها، در مجاورت سنگ های اولترابازیک واقع شده و ارتباط بین آن ها پوشیده است، رادیولاریت های این منطقه، در مجموع دارای رنگ قرمز تیره و از نظر ریختاری، تپه ماهوری اند. آهک های تریاس بالایی با ستبرای اندک (حدود یک متر) بر روی این رادیولاریت ها رانده شده اند.
   رادیولاریت های گردنه اصطهبانات، همگی به صورت سنگ های چرتی نواری و به رنگ های مختلف قرمز تیره، سبز کم رنگ، کرم، قهوه ای، ارغوانی و خاکستری بوده و به صورت لامیناسیون ها و لایه های سانتی متری تا لایه های ستبر 60 سانتی متری مشاهده می شوند. در این سنگ ها میزان سیلیس تا 70% می رسد و آثار رادیولارها، در چرت ها گاه بالغ بر 90% است.
   در بیشتر موارد، چرت ها با سنگ های شیلی سبز و قرمز حاوی رادیولارها، به طور متناوب قرار دارند و گهگاه لایه های آهکی شیلی و ماسه ای سیلیس دار نیز در میان رادیولاریت های گردنه اصطهبانات وجود دارد که در آن ها فرامینیفرهای پلاژیک زیر همراه با رادیولارهای درشت تشخیص داده شده است:
   Rotalipora. Aff. . ticinensis (Gandolf), Praeglobotruncana ssp., Hedbergella aff. Washitensis (Carssey), Schakonia sp. Rolatipora appeninca (Renz).
   این مجموعه گویای سن سنومانین می باشند.
   همچنین لایه هایی از آهک های رسی حاوی کالژیونلیدهای زیر در میان رادیولاریت های مربوط به نئوکومین (والانژی نین بالایی)، مشاهده گردیده اند.
   Tintinnopsella aff. Carpatica Colom. T. oblonga Cadisch, T. carpathica (Murgeau and Felipscu), Calpionellites darderi (Colom).
   شایان ذکر است که سنگ های ولکانیک به شکل گدازه های بالشی و افق های بازالتی، در میان رادیولاریت ها نیز به چشم می خورند،
   برای نخستین بار در ایران بررسی سیستماتیک و بیوستراتیگرافی رادیولارها در نواحی نیریز منجر به شناخت و معرفی 20 خانواده، 50 جنس و 80 گونه و سه زیرگونه در سنومانین زیرین و والانزی نین بالایی گردید. (کشانی 1374).
   با توجه به تکامل ریختاری و فیلولوژنی (Phylogenetic) رادیولارها در لایه های فوق الذکر، زون تجمعی (Assemblage zone) و 3 زون زیستی از نوع اکروزون (Acrozone)، در والانزی نین بالایی و نیز 12 زون تجمعی در سنومانین زیرین در این ناحیه تشخیص داده شد.
   زون بندی رادیولارها در گستره مورد بررسی، با زون های ارائه شده در نواحی مختلف کالیفرنیا، زاپن، رومانی و تبت، که توسط متخصصین به نام معرفی شده اند، قابل مقایسه می باشد.
   بررسی های دقیق میکروبیوستراتیگرافی رادیولارها در گستره مورد نظر، نشان داد که نهشته های رادیولاریتی در گردنه اصطهبانات، تکراری از 6 ورقه رورانده (thrust sheets) است که به طور متناوب از لایه های متعلق به سنومانین زیرین (ورقه های رورانئه شماره (T5, T3, T1 و والانژی نین بالایی (ورقه های رورانده شماره (* T6, T4, T2 تشکیل شده است.
   رادیولاریت های موجود در شمال خاوری دریاچه بختگان (برش تنگ حنا)، نیز متشکل از یک ورقه رورانده به سن والانژزی نین بالایی است، که با ورقه های رورانده والانژی نین بالایی اصطهبانات همزمان و مشابه می باشد.