رسوب شناسی، ژئوشیمی و هیدروشیمی پلایای زرین در ایران مرکزی

رسوب شناسی، ژئوشیمی و هیدروشیمی پلایای زرین در ایران مرکزی،

دکتر حبیب الله ترشیزیان، دکتر سید رضا موسوی حرمی:
   چکیده:
   پلایای زرین با رویه تقریبی 600 کیلومتر مربع در 75 کیلومتری شمال خاوری اردکان، در پهنه (Zone) ایران مرکزی واقع است و با توجه به اختصاصات بافتی، کانی شناسی و ژئوشیمیایی، رسوبهای پلایای زرین از حاشیه به طرف داخل به زونهای گل با ماسه زیاد، گل با ماسه کم، مرطوب و نمکی تقسیم می شود. یکی از واحدهای مهم ریخت شناسی در این گستره ، تپه های ماسه ای (از نوع برخان های بزرگ) یا ریگ زرین است که با مساحتی بیش از 600 کیلومتر مربع و یا روند شمال باختری- جنوب خاوری پلایای زرین را به دو بخش خاوری و باختری تقسیم می کند.
   از دیدگاه ژئوشیمیایی، فراوانترین اکسید اصلی موجود در رسوبهای سطحی و زیرزمینی پلایای زرین سیلیس (SiO2) است و فراوانترین کانی کوارتزیت می باشد. دلیل فراوانی کانی کوارتز وجود برونزدهای سنگی از جنس گرانیت، کوارتزیت و ماسه سنگهای غنی از کوارتز در حاشیه پلایا و نیز مقاومت فیزیکی و ثبات شیمیایی بالای این کانی است. بیشترین تجمع کانیهای تبخیری در ژرفای 40 تا 50 و 200 سانتیمتری از سطح زمین است که دلیل آن تبخیر شدید و نیز صعود شعریه آبهای زیرزمینی به سطح می باشد.
   از نظر هیدروشیمیایی فراوانترین کاتیونها و آنیونهای موجود در آبــهای زیرزمینــی پلایای زرین
   Na,Ca, Mg, K, Cl,SO4, CO3-2+HCO3- است. سختی آب و میزان کل مواد محلول جامد در آب فوق العاده بالا و شورابه ها در حد خنثی تا کمی قلیایی است. با توجه به ترکیب شیمیایی شورابه ها، نوع آبهای زیرزمینی پلایای زرین از نوع شورابه های نوع دوم آسمانی (Meteoric water) می باشد.
   بطور کلی ژئوشیمی رسوبها و هیدروشیمی آبهای زیرزمینی پلایای زرین بشدت تحت تاثیر لیتولوژی برونزئهای سنگی اطراف پلایا قرار گرفته است.