معرفی سامانه واحد کانه‌زایی افشان- رگچه‌ای و رگه‌ای مس (سرب،روی) در محدوده معدنی چاه‌موسی- قله کفتران، بخش خاوری کمان ماگمایی ترود- چاه شیرین

نوشته: امیر امام جمعه*، ابراهیم راستاد*،  فرهاد بوذری**، نعمت ا... رشیدنژاد عمران*

­چکیده

   محدوده معدنی چاه­موسی،کلاته چاه­موسی و قله­کفتران در بخش خاوری کمان ماگمایی ترود- چاه­شیرین قرار دارد. توده­های نیمه آتشفشانی (ساب‌ولکانیک) بیوتیت‌- هورنبلند آندزیت پورفیری چاه­موسی و بیوتیت- هورنبلند داسیت پورفیری قله­کفتران  با ماهیت کلسیمی- قلیایی(کالک­آلکالن)، معادل با گرانیت‌های تیپ I، توالی‌های آتشفشانی-آذرآواری ائوسن را  قطع کرده­اند. کانه­زایی نوع افشان- رگچه­ای مس در معدن فعال چاه­موسی، همراه با دگرسانی­های فیلیک و پروپیلیتیک در توده نیمه‌آتشفشانی پورفیری رخ داده است. فرایندهای سوپرژن در این کانسار، سبب تبدیل گسترده کانی­های هیپوژن (پیریت، کالکوپیریت و بورنیت) به کانی­های سوپرژن (کالکوسیت، کوولیت، دیژنیت، مالاکیت و نئوتوسیت) شده است. کانه­زایی افشان- رگچه­ای مس، روی و سرب محدود به زون گسلی در کلاته چاه­موسی با کانی­شناسی پیریت، کالکوپیریت، اسفالریت، بورنیت، گالن، باریت (اولیه) و کالکوسیت، کوولیت، مالاکیت و نئوتوسیت (ثانویه)، همراه با دگرسانی فیلیک و پروپلیتیک و سیلیسی­ در توده بیوتیت- هورنبلند آندزیت پورفیری رخ داده است. در معدن مس متروکه قله کفتران جنوبی، رگه‌های سیلیسی کالکوسیت‌ و مالاکیت‌دار در توده بیوتیت- هورنبلند داسیت پورفیری مشاهده می‌شود. در معدن ­متروکه ­سرب قله­کفتران شمالی رگه­های سرب (روی و مس)، با کانی­شناسی گالن (اسفالریت، پیریت و کالکوسیت) وکلسیت به همراه باریت، در توده بیوتیت- هورنبلند داسیت پورفیری رخ داده است.  مطالعات میانبارهای سیال نشان می­دهند که با دور شدن از کانه­زایی افشان- رگچه­ای مس چاه­موسی به سمت کانه­زایی­ مس، روی و سرب کلاته­چاه­موسی و رگه­های سرب و باریت قله­کفتران­ شمالی، دمای یکنواختی کاهش منظمی را نشان می­دهد. بر پایه مجموعه شواهد سنگ­شناسی، ساخت ­و­ بافت و کانی­شناسی کانسنگ‌ها، میانبارهای سیال و زمین‌شیمی، می­توان نتیجه گرفت که کانه­زایی در محدوده چاه­موسی- قله­کفتران مربوط به یک سامانه واحد کانه­زایی است که در ارتباط با تکامل سیالات گرمابی کانه­دار و آمیختگی با آب‌های جوی سرد و کم شور، سبب تشکیل کانه­زایی افشان- رگچه­ای مس (روی، سرب) در عمق و رگه­ای مس، سرب، روی و باریت در بخش‌های نزدیک به سطح زمین و در نتیجه منطقه­بندی عنصری و کانی­شناسی شده است.

کلید واژه­ها: کانه­زایی افشان- رگچه‌ای و رگه‌ای مس(سرب، روی)، توده­های نیمه‌آتشفشانی آندزیتی و داسیتی، کمان ماگمایی ترود- چاه­شیرین، چاه­موسی، قله­کفتران.

* دانشکده علوم پایه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

**پردیس علوم، دانشکده زمین شناسی، دانشگاه تهران، ایران

تاریخ دریافت: 04/11/1385

تاریخ پذیرش: 12/03/1387