مطالعه ساختار سرعتی پوسته و سازوکار گسلش در زون گسلی امتداد لغز تبریز

مطالعه ساختار سرعتی پوسته و سازوکار گسلش در زون گسلی امتداد لغز تبریز

نوشته : علی سیاهکالی مرادی^*,**، محمد تاتار^**، دنیس هاتسفلد^***، آن پل^***

چکیده

گسل شمال تبریز یکی از گسل‌های فعال در شمال باختر ایران است. وجود این گسل سبب بالا رفتن خطر لرزه‌ای در این ناحیه از کشور از جمله شهر تبریز با جمعیتی بالغ بر 6/1 میلیون نفر شده ‌است. به‌منظور بررسی و تعیین هندسه و نحوه حرکت این گسل، به مدت 3 ماه، شبکه‌ای متراکم از 40 ایستگاه لرزه‌نگاری 3 مؤلفه در اطراف قسمت مرکزی گسل تبریز که از قسمت شمالی شهر تبریز عبور می‌کند، نصب شد. با استفاده از خرد زمین‌لرزه‌های ثبت شده در شبکه موقت نصب شده و بیش از 6 سال داده‌های ثبت شده در شبکه دائمی 8 ایستگاهی تبریز، مدل یک بعدی سرعتی پوسته در این ناحیه تعیین شد. نتایج کار نشان می‌دهد که پوسته بالایی در این ناحیه، از لایه‌ای از رسوبات  با ستبرای میانگین 6 کیلومتر (V_P= 5.23 km s^-1) در بالای یک لایه بلورین با ستبـــــــرای میانگین 18 کیلومتر   (V_P= 5.85 km s^-1) تشکیل شده ‌است. این دو لایه بر روی یک نیم فضا با سرعت میانگین V_P= 6.54 km s^-1  قرار دارند که با توجه به محدودیت عمقی زمین‌لرزه‌های ثبت شده، نمی‌توان ستبرای این لایه را تعیین کرد.  زمین‌لرزه‌های تعیین محل شده با دقت بالا، حاکی از فعالیت لرزه‌ای در امتداد گسل شمال تبریز هستند. بررسی دقیق محل کانونی زمین‌لرزه‌ها در مقاطع مختلف، نشان‌دهنده شیب تند به سمت شمال خاوری در قسمت‌های باختری و میانی گسل شمال تبریز و شیب تند به سمت جنوب باختری در قسمت خاوری این گسل است. تمامی ساز وکارهای محاسبه شده، بیانگر حرکت امتداد لغز راست‌گرد در این گسل هستند. سازو‌کارهای محاسبه شده، با مقاطع کانونی زمین‌لرزه‌ها همخوانی داشته و نشان‌دهنده وجود نیرو با مؤلفه کششی در قسمت‌های خاوری گسل در مقایسه با وجود نیرو با مؤلفه تراکمی در قسمت باختری گسل هستند. سازوکارهای مشاهده شده در تحقیق ما و نتایج مطالعات مربوط به اندازه‌گیری‌های سرعت حرکت در این منطقه به کمک GPS بیانگر این مطلب است که گسل شمال تبریز یکی از مجموعه گسل‌های امتداد لغزی است که سبب تسهیل حرکت افقی قسمتی از پوسته به سمت شمال خاور در این ناحیه متراکم شونده، می‌شود.

کلید واژه‌ها: گسل شمال تبریز، ساختار سرعتی پوسته، سازوکار کانونی، حرکت امتداد لغز راست‌‌گرد

*مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تهران، ایران

**پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، تهران، ایران

مرکز ژئوفیزیک و تکتونوفیزیک دانشگاه ژوزف فوریه گرونوبل، فرانسه***

تاریخ دریافت : 17 / 02 / 1387