ایکنوفابریک تالاسینوییدس در رسوبات اولیگوسن منطقه علی آباد قم

ایکنوفابریک تالاسینوییدس در رسوبات اولیگوسن منطقه علی آباد قم

نوشته : نصراله عباسی* و عبدالحسین امینی**

چکیده

 توالی رسوبی مورد مطالعه در منطقه علی آباد قم با رخنمونی به ستبرای ۳۵/۲۵۵ متر و با سن اولیگوسن میانی از لایه‌های کربناتی/آواری و کربناتی/آذرآواری و آواری/آذرآواری فسیل‌دار تشکیل شده است که به‌طور ناپیوسته بر روی نهشتـــــه‌های آذرآواری ائوسن و به‌طور هم‌شیب و با واسطه دو سیل آذرین در زیر لایه‌های دریاچـــــه‌ای قدیمی قــــــرار گرفته است. تنها اثر فسیلی تشخیـــــص داده شـــــــده در این رســوبات اثر گونه‌ Thalassinoides suevicus (Rieth, 1932) ، به شکل دهلیزهای لوله‌ای شکل شاخه‌ای با شبکه داربستی است. انشعابات به‌صورتY  شکل بوده و اندکی نیز T شکل هستند و با قطر ۳۰ تا ۵۰ میلی‌متر مشخص می‌باشند که  به‌طور فعال توسط جانوران اثر ساز از رسوبات انباشته  شده‌اند. شدت فعالیت زیستی مختلف در لایه های رسوبی منجر به تشخیص پنج درجه زیست‌آشفتگی با شماره‌های یک تا پنج شد که معادل شاخص‌های ایکنوفابریکی استاندارد یک تا پنج هستند. این ایکنوفابریک‌ها  به‌ترتیب۳۷/۴۰، ۹/85،15/۸، 97/۴  و ۹/۲۹ درصد از توالی را به خود اختصاص می‌دهند. تغییرات ایکنوفابریکی، 7 چرخه ایکنوفابریکی را نشان می‌دهند که به‌طور کلی در دو نوع  قابل  رده‌بندی هستند. نوع اول چرخه‌هایی که  به‌تدریج به طرف بالا بر میزان آشفتگی آنها افزوده شده و در طول این افزایش تغییرات اندکی در وضعیت ایکنوفابریک لایه‌ها مشاهده می‌شود و در عین حال گسترش و پایداری شرایط زیست آشفتگی درجه بالا قابل توجه است. چرخه نوع دوم چرخه‌هایی را  شامل است که در آنها مشابه چرخه‌های قبلی،  به‌طرف بالای توالی بر  میزان زیست‌آشفتگی افزوده می‌شود، ولی تغییرات ایکنوفابریکی در آنها سریع است  و میزان زیست‌آشفتگی درجه بالا، پایداری و دوام کمتری را در طی شکل‌گیری لایه‌ها نشان می‌دهد. این وضعیت را می‌توان در  ایکنوگرام لایه‌‌ها نیز مشاهده کرد به‌طوری‌که درصد فراوانی ایکنوفابریک‌ها از  درجه یک تا چهار به تدریج کاسته شده و در مقابل، میزان ایکنوفابریک درجه پنج قابل ملاحظه است. شاید این مسئله حاکی از آن است که در هنگام تشکیل رسوبات در دوره‌هایی، پایداری نسبی شرایط زیستی، فیزیکی و شیمیایی رخ داده  و محیط مساعد و مطلوب برای تجمع جانوران تالاسینوییدس ساز فراهم شده است؛  ولی در شرایط حد واسط که امکان تغییر و ناپایداری شرایط یاد شده وجود داشته است، جانداران اثرساز فرصت کافی برای فعالیت بیشتر در دسترس نداشته‌اند. نمونه‌های تالاسینوییدس موجود در توالی مورد مطالعه در شرایطی مشابه ایکنوفاسیس‌های کروزیانا تا گلاسیفانگیتس ایجاد شده‌اند. 

کلید واژه‌ها: ایکنولوژی، ایکنوفابریک، تالاسینوییدس، اولیگوسن، منطقه قم، ایران مرکزی.

* گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، ایران.

** دانشکده زمین شناسی، پردیس علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 09 / 02 / 1386