ارزیابی پتانسیل روانگرایی پی‌آبرفتی ساختگاه سد مخزنی چپرآباد بر اساس نتایج آزمایش نفوذ استاندارد (SPT)
ارزیابی پتانسیل روانگرایی پی‌آبرفتی ساختگاه سد مخزنی چپرآباد بر اساس نتایج آزمایش نفوذ استاندارد (SPT)
نوشته: قدرت برزگری* و علی ارومیه‌ای*
چکیده
یکی از دلایل برجسته ویرانی سازه‌های مهندسی در حین زمین‌لرزه، گسترش پدیده روانگرایی در پیهای خاکی با مصالح غیرچسبنده و اشباع است. عـلل خرابی در اثر پدیده روانگرایی شامل 1) کاهش ظرفیت بارب‍ــری، 2) نشست زیـاد (غیرمجاز)، 3) گسترش جانبی، 4) جریان خاک و 5) نوسان زمین است.
پتانسیل روانگرایی پیهای خاکی به مشخصات موج ناشی از زمین‌لرزه، نوع خاک، تاریخچه زمین‌شناسی، فشار محصورکننده، نفوذپذیری، چگالی نسبی، میزان رطوبت، ویژگی‌های دانه‌بندی خاک و غیره بستگی دارد.
سد چپرآباد، از نوع خاکی با هسته رسی و ارتفاع 5/44 متر از پی با ظرفیت مخزن 127 میلیون مترمکعب است که در 75 کیلومتری جنوب شهرستان ارومیه واقع در استان آذربایجان‌غربی در حال اجراست. بستر ساختگاه سد از رسوبات‌آبرفتی با ستبرایی حدود60 متر تشکیل‌شده است و تکیه‌گاه‌های آن روی سنگ‌های‌آهکی و شیستی با سن پرکامبرین و اینفراکامبرین قرار می‌گیرد. در این مقاله، ضمن بررسی ویژگی‌های زمین‌شناسی مهندسی ساختگاه، پتانسیل روانگرایی پی آبرفتی، بر پایه نتــــایج حاصل از آزمایش نفــــــوذ استــاندارد (SPT) نیز بررسی شــده است. در این رابطه، ضمن معـــــرفی آخرین یافته‌ها و روابط موجود برای محـــاسبه ضرایب اصلاح (rd)، (MSF)، (Ks) و (CN) همچنیــــن از آنها در ارزیابی پتانسیل روانگرایی پی‌آبرفتی ساختگاه نیز استفاده شده است. نتیجه بررسی‌‌ها نشان می‌دهد که ضریب اطمینان پی آبرفتی ساختگاه سد چپرآباد در مقابل روانگرایی، در بیشتر نقاط کمتر از یک بوده و با توجه به بافت دانه‌بندی مصالح که بیشتر ماسه‌ای است وقوع پدیده روانگرایی در هنگام زمین‌لرزه بسیار محتمل است.
کلید واژه‌ها: زمین‌شناسی‌مهندسی، پتانسیل روانگرایی، ضرایب اصلاح، SPT، سد چپرآباد
*گروه زمین شناسی مهندسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
تاریخ دریافت: 07/ 09/ 1385
تاریخ پذیرش: 08/ 12/ 1385