رخنمون مقطع کامل رسوبات پرمین پیشین در شمال شرق شهرضا
| دسته | چینه شناسی و فسیل شناسی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | نهمین گردهمائی علوم زمین |
| نویسنده | داریوش باغبانی |
| تاريخ برگزاری | ۲۷ بهمن ۱۳۶۹ |
Leven, E.Y., ۱۹۸۱: Permian- Tethys stage scale and correlation of sections of the Mediterranean-Alpine folded belt., I.G.C.P., Newsletter Vol. ۳, P. ۱۰۰-۱۱۲.
Nakazawa, K. et al., : (Iranian- Japanese Research Group), ۱۹۸۱: The Permian and Triassic Systems in Abadeh Region, Central Iran, Mem. Fac. Sci. Kyoto Uni., Ser. Geol. And Mineral., Vol. ۴۷, No. ۲, P.۶۱-۱۳۳.
Taraz, H., ۱۹۷۴: Geology of the Surmaq- Deh Bid area, Abadeh region, Central Iran, Geol. Surv. Iran, Rep. No.۳۷, P. ۱-۱۴۸.
Zahedi, M., ۱۹۷۶: Explanatory text of the Esfahan Quadrangle Map, Geol. Surv. Iran, Geological Quadrangle No. F۸, P. ۱-۴۹.
در کوههای شمال شرق شهرضا، رسوبات پرمین و تریاس دارای رخنمون های بسیار خوبی می باشند. در این منطقه در یک طاقدیس در محلی به نام تنگ در چاله و در محل دیگری در جنوب غرب شاهزاده علی اکبر مقطع کاملی از رسوبات کربنیفر، پرمین و تریاس پیشین اندازه گیری و نمونه برداری شده است که رسوبات پرمین و تریاس آن به خوبی با منطقه آباده- ده بید قابل انطباق می باشند. رسوبات پرمین پیشین این منطقه که موضوع مورد مطالعه می باشد، کامل ترین سری رسوبات پرمین پیشین با فوزولینیدهای فراوان می باشد که تا کنون از ایران گزارش شده است.
رسوبات پرمین پیشین در تنگ در چاله به طور هم شیب با یک کنگلومرای قاعده ای بر روی لایه های متناوب ماسه سنگ، شیل و به ندرت سنگ آهک حاوی براکیوپود، بریوزوآ، و قطعات کرینوئید سازند سر در یک با سن کربنیفر پسین قرار می گیرد و از پایین به بالا شامل دو قسمت آواری- کربناته و کربناته است.
قسمت زیرین (آواری- کریناته) یا سازند و ژنان
این قسمت دارای ضخامتی برابر 142 متر بوده و شامل هفت بخش از پایین به بالا به شرح زیر می باشد:
2301 متر ماسه سنگ ضخیم لایه قهوه ای تا خاکستری، دانه درشت با سیمان آهکی حاوی Schwagerina sp که به طور هم شیب با یک کنگلومرای خاکستری به ضخامت 0/5 متر (در محل اندازه گیری) بر روی رسوبات کربنیفر پسین قرار می گیرد.
27-2 متر سنگ آهک متوسط لایه خاکستری با قاعده ماسه ای حاوی براکیوپود، کرینوئید و فوزولینید شامل:
Schwagerina sp. Pseudoschwagerina sp. Triticites spp
مجموعه دو بخش 1 و 2 با توجه به فوزولینید های محتوی آن به نام
Schwagerina- Pseudoschwagerina zone
نامیده می شود و دارای سنی معادل پایین ترین اشکوب پرمین پیشین یعنی Asselian می باشد.
23-3 متر لایه های نازک سیلتستون ماسه سنگ قهوه ای و قرمز تیره که در بین آنها لایه های نازک آهک قهوه ای زیست آواری (Bioclastic) با براکیوپود قرار دارد. در این بخش فقط در پایین ترین لایه ها فوزولینید (Robustoschwagerina sp) وجود دارد.
18-4 متر آهک ضخیم لایه خاکستری محتوی براکیوپود
11-5- متر ماسه سنگ ضخیم لایه قهوه ای روشن تا تیره، کوارتزیتی همراه با لایه های نازک سنگ آهک در قسمت میانی
20-6- متر سنگ آهک نازک تا ضخیم لایه خاکستری تا قهوه ای تیره حاوی فرامینیفر که در قسمت فوقانی تبدیل به دولومیت می شود.
20-7- متر ماسه سنگ ضخیم لایه قهوه ای تا قرمز تیره همراه با لایه های شیل قرمز رنگ بخش های 3 تا 17 از نظر فوزولینید فقیر بوده و فقط لایه های زیرین بخش 3 دارای فوزولینید Robustoschwagerina? sp می باشد که از آشکوب Sakmarian شوروی و افغانستان گزارش شده است.
بنابراین با توجه به قرار گرفتن این بخش ها بین زون Schwagerina- Pseudoschwagerina با سن Asselian در زیر و زون Misellina با سن Bolorian در بالا، دارای محدوده زمانی Sakmarian- Artinskian خواهند بود. بطور کلی بخش های 1 تا 7 را می توان با سازند درود در البرز و قسمت فوقانی سازند سردر در شرق ایران مرکزی معادل دانسته و یا آن را به عنوان سازند جدیدی به نام وژنان (وژنان نام دهکده ای در شمال شرق شهرضا) معرفی نمود.
قسمت فوقانی (کربناته) یا سازند سورمق
ضخامت این قسمت معادل 440 متر بوده و از پایین به بالا شامل دو بخش به شرح زیر می باشد:
380-1 متر سنگ آهک ضخیم لایه تا توده ای، دیواره ساز به رنگ خاکستری تا قهوه ای روشن که در قسمت زیرین دارای دولومیت قهوه ای روشن میباشد. این بخش بطور هم شیب بر روی ماسه سنگ های بخش 7 قسمت تحتانی قرار گرفته و به وفور دارای مرجان، پلسی پودهای درشت و فوزولینید می باشد.
60-2 متر سنگ آهک خاکستری میکریتی با لایه بندی متوسط همراه با لایه های چرت قهوه ای به ضخامت متوسط 15 سانتیمتر. این دو بخش معادل بخش های 1 و 2 سازند سورمق (طراز 1974 و 1981 Nakazawa et al) در منطقه اباده می باشند، با این تفاوت که در محل مقطع تیپ سازند سورمق در کوه همبست قسمت تحتانی بخش 1 و رسوبات زیر آن رخنمون ندارند. بخش 1 از فوزولینید غنی بوده و می توان سه بیوزون زیر را در آن تشخیص داد:
1- Misellina Zone، این بیوزون با 63 متر ضخامت قسمت تحتانی بخش یک سازند سورمق را تشکیل می دهد و فوزولینیدهای آن عبارتند از:
Misellina spp. Neofusulinella spp. Parafusulina spp
این بیوزون از بالاترین اشکوب پرمین پیشین در شوروی، افغانستان، چین و ژاپن و تایلند گزارش شده است و سن آن طبق تقسیم بندی 1981 Leven اشکوب Bolorian می باشد.
2- Maklaya (Cancellina) Zone: ضخامت آن 62 متر بوده و به طور هم شیب بر روی بیوزون Misellina قرار دارد و فوزولینیدهای آن عبارتند از:
Maklaya (Cancellina) spp. Armenia spp. Neofusulinella spp. Parafusulina spp. Schwagerina spp
این بیوزون از پایین ترین آشکوب پرمین پسین یعنی Kubergandinian در شوروی (Leven 1981) و سایر نقاط دنیا گزارش شده است.
مرز دو بیوزون فوق الذکر که با پیدایش اولین فوزولینید Armenia spp و Maklaya (Cancellina) spp مشخص می شود (Leven 1981) مرز بین پرمین پیشین و پسین است.
3- Neoschwagerina Zone: این بیوزون شامل باقیمانده ضخامت بخشهای 1 و 2 سازند سورمق بوده و سن آن اشکوب Murghabian و حاوی فوزولینیدهای زیر می باشد:
Neoschwagerina sp. Pseudodoliolina sp. Verbeekina spp. Afghanella spp. Sumatrina spp, Eopolydiexodina sp Chusenella spp
رسوبات پرمین پیشین در تنگ در چاله به طور هم شیب با یک کنگلومرای قاعده ای بر روی لایه های متناوب ماسه سنگ، شیل و به ندرت سنگ آهک حاوی براکیوپود، بریوزوآ، و قطعات کرینوئید سازند سر در یک با سن کربنیفر پسین قرار می گیرد و از پایین به بالا شامل دو قسمت آواری- کربناته و کربناته است.
قسمت زیرین (آواری- کریناته) یا سازند و ژنان
این قسمت دارای ضخامتی برابر 142 متر بوده و شامل هفت بخش از پایین به بالا به شرح زیر می باشد:
2301 متر ماسه سنگ ضخیم لایه قهوه ای تا خاکستری، دانه درشت با سیمان آهکی حاوی Schwagerina sp که به طور هم شیب با یک کنگلومرای خاکستری به ضخامت 0/5 متر (در محل اندازه گیری) بر روی رسوبات کربنیفر پسین قرار می گیرد.
27-2 متر سنگ آهک متوسط لایه خاکستری با قاعده ماسه ای حاوی براکیوپود، کرینوئید و فوزولینید شامل:
Schwagerina sp. Pseudoschwagerina sp. Triticites spp
مجموعه دو بخش 1 و 2 با توجه به فوزولینید های محتوی آن به نام
Schwagerina- Pseudoschwagerina zone
نامیده می شود و دارای سنی معادل پایین ترین اشکوب پرمین پیشین یعنی Asselian می باشد.
23-3 متر لایه های نازک سیلتستون ماسه سنگ قهوه ای و قرمز تیره که در بین آنها لایه های نازک آهک قهوه ای زیست آواری (Bioclastic) با براکیوپود قرار دارد. در این بخش فقط در پایین ترین لایه ها فوزولینید (Robustoschwagerina sp) وجود دارد.
18-4 متر آهک ضخیم لایه خاکستری محتوی براکیوپود
11-5- متر ماسه سنگ ضخیم لایه قهوه ای روشن تا تیره، کوارتزیتی همراه با لایه های نازک سنگ آهک در قسمت میانی
20-6- متر سنگ آهک نازک تا ضخیم لایه خاکستری تا قهوه ای تیره حاوی فرامینیفر که در قسمت فوقانی تبدیل به دولومیت می شود.
20-7- متر ماسه سنگ ضخیم لایه قهوه ای تا قرمز تیره همراه با لایه های شیل قرمز رنگ بخش های 3 تا 17 از نظر فوزولینید فقیر بوده و فقط لایه های زیرین بخش 3 دارای فوزولینید Robustoschwagerina? sp می باشد که از آشکوب Sakmarian شوروی و افغانستان گزارش شده است.
بنابراین با توجه به قرار گرفتن این بخش ها بین زون Schwagerina- Pseudoschwagerina با سن Asselian در زیر و زون Misellina با سن Bolorian در بالا، دارای محدوده زمانی Sakmarian- Artinskian خواهند بود. بطور کلی بخش های 1 تا 7 را می توان با سازند درود در البرز و قسمت فوقانی سازند سردر در شرق ایران مرکزی معادل دانسته و یا آن را به عنوان سازند جدیدی به نام وژنان (وژنان نام دهکده ای در شمال شرق شهرضا) معرفی نمود.
قسمت فوقانی (کربناته) یا سازند سورمق
ضخامت این قسمت معادل 440 متر بوده و از پایین به بالا شامل دو بخش به شرح زیر می باشد:
380-1 متر سنگ آهک ضخیم لایه تا توده ای، دیواره ساز به رنگ خاکستری تا قهوه ای روشن که در قسمت زیرین دارای دولومیت قهوه ای روشن میباشد. این بخش بطور هم شیب بر روی ماسه سنگ های بخش 7 قسمت تحتانی قرار گرفته و به وفور دارای مرجان، پلسی پودهای درشت و فوزولینید می باشد.
60-2 متر سنگ آهک خاکستری میکریتی با لایه بندی متوسط همراه با لایه های چرت قهوه ای به ضخامت متوسط 15 سانتیمتر. این دو بخش معادل بخش های 1 و 2 سازند سورمق (طراز 1974 و 1981 Nakazawa et al) در منطقه اباده می باشند، با این تفاوت که در محل مقطع تیپ سازند سورمق در کوه همبست قسمت تحتانی بخش 1 و رسوبات زیر آن رخنمون ندارند. بخش 1 از فوزولینید غنی بوده و می توان سه بیوزون زیر را در آن تشخیص داد:
1- Misellina Zone، این بیوزون با 63 متر ضخامت قسمت تحتانی بخش یک سازند سورمق را تشکیل می دهد و فوزولینیدهای آن عبارتند از:
Misellina spp. Neofusulinella spp. Parafusulina spp
این بیوزون از بالاترین اشکوب پرمین پیشین در شوروی، افغانستان، چین و ژاپن و تایلند گزارش شده است و سن آن طبق تقسیم بندی 1981 Leven اشکوب Bolorian می باشد.
2- Maklaya (Cancellina) Zone: ضخامت آن 62 متر بوده و به طور هم شیب بر روی بیوزون Misellina قرار دارد و فوزولینیدهای آن عبارتند از:
Maklaya (Cancellina) spp. Armenia spp. Neofusulinella spp. Parafusulina spp. Schwagerina spp
این بیوزون از پایین ترین آشکوب پرمین پسین یعنی Kubergandinian در شوروی (Leven 1981) و سایر نقاط دنیا گزارش شده است.
مرز دو بیوزون فوق الذکر که با پیدایش اولین فوزولینید Armenia spp و Maklaya (Cancellina) spp مشخص می شود (Leven 1981) مرز بین پرمین پیشین و پسین است.
3- Neoschwagerina Zone: این بیوزون شامل باقیمانده ضخامت بخشهای 1 و 2 سازند سورمق بوده و سن آن اشکوب Murghabian و حاوی فوزولینیدهای زیر می باشد:
Neoschwagerina sp. Pseudodoliolina sp. Verbeekina spp. Afghanella spp. Sumatrina spp, Eopolydiexodina sp Chusenella spp