بررسی جلبکهای آهکی کرتاسه زیرین شمال شیراز (زاگرس و سنندج- سیرجان)
| دسته | چینه شناسی و فسیل شناسی |
|---|---|
| گروه | سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور |
| مکان برگزاری | ششمین همایش سالانه انجمن زمین شناسی ایران |
| نویسنده | مهناز پروانه نژاد- محمد رضا شهیدا |
| تاريخ برگزاری | ۲۵ بهمن ۱۳۷۸ |
جلبک های آهکی در رسوبات دریایی فراوان هستند. عوامل اکولوژیکی مختلف از قبیل فاکتورهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی پخش و توزیع جلبک ها را کنترل می کنند (Wilson, 1975).
فسیل جلبک های آهکی موجود در رسوبات کرتاسه ایران نسبت به سایر گروههای جانوری از قبیل فرامینیفر ها، نرم تنان، …. کمتر مطالعه شده اند، با توجه به اینکه رسوبات کرتاسه به ویژه کرتاسه زیرین در ایران نیز غنی از فسیل های جلبکی می باشد، مطالعه تنوع و فراوانی آنها در حد اشکوب سبب می گردد تا بررسیهای میکرواستراتیگرافی دقیق تری در کرتاسه انجام گیرد.
برای شناسایی بقایای جلبک های آهکی بنتیک کرتاسه زیرین در زاگرس و سنندج- سیرجان از مقاطع چندی بازدید و نمونه برداری گردید. در نتیجه تعداد زیادی از بقایای جلبک های آهکی بنتیک به صورت خرد شده و یا کامل در مقاطع نازک مشاهده شده که درصد بالایی از آنها متعلق به جلبک های سبز می باشند، که از بعضی از آنها می توان به عنوان فسیل شاخص کرتاسه زیرین استفاده نمود. برای بررسی و معرفی بهتر از میان نمونه های مطالعه شده، تعدادی از آنها انتخاب شده اند.
تاریخچه بررسی جلبک های آهکی:
دانش بشر در مورد جلبک های بنتیک به سال 1599 می رسد، در این زمان اولین جلبک آهکی یعنی هالیمدا تحت نام سرتولارا (Sertolara) معرفی شد. از آن زمان تا کنون افراد زیادی در نقاط مختلف جهان به مطالعه این گروه از جلبک ها پرداختند که نتیجه بررسی آنان معرفی جنس ها، گونه ها و ارائه تقسیم بندیهای متعدد می باشد.
الیوت (1968) جلبک های آهکی (داسی کلاداسه آ) خاورمیانه را بررسی کرد و جنس ها و گونه های مختلفی را معرفی نمود.
دکتر ع. گلستانه (1965) در مطالعه بیواستراتیگرافی رسوبات کرتاسه زیرین جنوب غرب ایران برای اولین مرتبه تعداد متنوعی از جلبک های آهکی این ناحیه را معرفی نموده است، از آن زمان تا کنون مطالعه سیستماتیک و دقیقی در مورد این گروه از جلبک ها انجام نگرفته است. در این مطالعه سعی شده تا جلبک های کرتاسه زیرین واقع در شمال شیراز به طور دقیق مطالعه و با تقسیم بندیهای جدید ارائه شده در سایر نقاط جهان تطبیق داده شود.
موقعیت مقاطع چینه شناسی کرتاسه زیرین شمال شیراز (زاگرس):
این مقاطع در فاصله 120-50 کیلومتری شمال شیراز و در طول جغرافیایی 52 درجه و 45 دقیقه تا 52 درجه و 53 دقیقه و عرض جغرافیایی 29 درجه و 33 دقیقه تا 30 درجه و 15 دقیقه قرار دارند. در این مقاطع سنگ های آهکی، آهکی شیلی، آهکی مارنی، کرتاسه زیرین و بالایی زاگرس رخنمون دارند و مرز شمالی آنها تقریباٌ زون سنندج- سیرجان و مرز جنوبی آن به رسوبات جوانتر از کرتاسه رشته کوههای زاگرس محدود می شود.
نتیجه گیری:
1- حضور گسترده جلبک های سبز در رسوبات کرتاسه زیرین
2- استفاده از Salpingoporella dinarica به عنوان فسیل شاخص برای تعیین مرز آپسین و آلبین.
3- وجود Acicularia مبین محیط رسوب گذاری کم عمق تا حد زون فوتیک (نوری) و حضور Lithocodium نیز نشان دهنده این موضوع است که محیط رسوبی در زمان کرتاسه زیرین به خصوص در فاصله زمانی بارمین- آپسین غنی از اکسیژن، کربنات کلسیم، گرم و کاملاٌ دریایی بوده است.
فسیل جلبک های آهکی موجود در رسوبات کرتاسه ایران نسبت به سایر گروههای جانوری از قبیل فرامینیفر ها، نرم تنان، …. کمتر مطالعه شده اند، با توجه به اینکه رسوبات کرتاسه به ویژه کرتاسه زیرین در ایران نیز غنی از فسیل های جلبکی می باشد، مطالعه تنوع و فراوانی آنها در حد اشکوب سبب می گردد تا بررسیهای میکرواستراتیگرافی دقیق تری در کرتاسه انجام گیرد.
برای شناسایی بقایای جلبک های آهکی بنتیک کرتاسه زیرین در زاگرس و سنندج- سیرجان از مقاطع چندی بازدید و نمونه برداری گردید. در نتیجه تعداد زیادی از بقایای جلبک های آهکی بنتیک به صورت خرد شده و یا کامل در مقاطع نازک مشاهده شده که درصد بالایی از آنها متعلق به جلبک های سبز می باشند، که از بعضی از آنها می توان به عنوان فسیل شاخص کرتاسه زیرین استفاده نمود. برای بررسی و معرفی بهتر از میان نمونه های مطالعه شده، تعدادی از آنها انتخاب شده اند.
تاریخچه بررسی جلبک های آهکی:
دانش بشر در مورد جلبک های بنتیک به سال 1599 می رسد، در این زمان اولین جلبک آهکی یعنی هالیمدا تحت نام سرتولارا (Sertolara) معرفی شد. از آن زمان تا کنون افراد زیادی در نقاط مختلف جهان به مطالعه این گروه از جلبک ها پرداختند که نتیجه بررسی آنان معرفی جنس ها، گونه ها و ارائه تقسیم بندیهای متعدد می باشد.
الیوت (1968) جلبک های آهکی (داسی کلاداسه آ) خاورمیانه را بررسی کرد و جنس ها و گونه های مختلفی را معرفی نمود.
دکتر ع. گلستانه (1965) در مطالعه بیواستراتیگرافی رسوبات کرتاسه زیرین جنوب غرب ایران برای اولین مرتبه تعداد متنوعی از جلبک های آهکی این ناحیه را معرفی نموده است، از آن زمان تا کنون مطالعه سیستماتیک و دقیقی در مورد این گروه از جلبک ها انجام نگرفته است. در این مطالعه سعی شده تا جلبک های کرتاسه زیرین واقع در شمال شیراز به طور دقیق مطالعه و با تقسیم بندیهای جدید ارائه شده در سایر نقاط جهان تطبیق داده شود.
موقعیت مقاطع چینه شناسی کرتاسه زیرین شمال شیراز (زاگرس):
این مقاطع در فاصله 120-50 کیلومتری شمال شیراز و در طول جغرافیایی 52 درجه و 45 دقیقه تا 52 درجه و 53 دقیقه و عرض جغرافیایی 29 درجه و 33 دقیقه تا 30 درجه و 15 دقیقه قرار دارند. در این مقاطع سنگ های آهکی، آهکی شیلی، آهکی مارنی، کرتاسه زیرین و بالایی زاگرس رخنمون دارند و مرز شمالی آنها تقریباٌ زون سنندج- سیرجان و مرز جنوبی آن به رسوبات جوانتر از کرتاسه رشته کوههای زاگرس محدود می شود.
نتیجه گیری:
1- حضور گسترده جلبک های سبز در رسوبات کرتاسه زیرین
2- استفاده از Salpingoporella dinarica به عنوان فسیل شاخص برای تعیین مرز آپسین و آلبین.
3- وجود Acicularia مبین محیط رسوب گذاری کم عمق تا حد زون فوتیک (نوری) و حضور Lithocodium نیز نشان دهنده این موضوع است که محیط رسوبی در زمان کرتاسه زیرین به خصوص در فاصله زمانی بارمین- آپسین غنی از اکسیژن، کربنات کلسیم، گرم و کاملاٌ دریایی بوده است.